Συνεντευξη του Ιστορικού Μάγερ: O ΖΕΡΒΑΣ συνεργάστηκε με τους ΝΑΖΙ

— Αφετηρία στις πολύχρονες έρευνές σας για τη δράση γερμανικών στρατιωτικών μονάδων στην Ελλάδα της Κατοχής, ήταν η ιστορία της εκτέλεσης του πατέρα σας από αντάρτες του ΕΛΑΣ. Έχετε αναμνήσεις από εκείνον;
—Ήμουν μόλις τριών ετών όταν κηρύχτηκε αγνοούμενος. Το 1943. Η μητέρα μου πάντα ήλπιζε ότι κάποια μέρα θα επέστρεφε. Μας μεγάλωσε με αυτήν την ελπίδα, κάτι που είχε μεγάλο αντίκτυπο σε μένα και στα δυο μικρότερα αδέλφια μου. Μας έλειπε πολύ. Το ότι ήταν αξιωματικός της Βέρμαχτ το ήξερα από πολύ μικρός. Το ότι η Βέρμαχτ αποτελούσε τμήμα της ναζιστικής Γερμανία και ότι οι Ναζι ήταν υπεύθυνοι για τον πόλεμο και τις βαρβαρότητες, το έμαθα αργότερα, στο σχολείο. Ωστόσο, το να έχεις χάσει τον πατέρα σου στη Γερμανία του 1945 δεν ήταν κάτι σπάνιο: ήταν ο κανόνας. Στην πρώτη μου κοινωνία στην εκκλησία, είδα ότι τα μισά από τα άλλα παιδιά δεν είχαν πατέρα. Επειδή όπως λένε η ελπίδα πεθαίνει πάντα τελευταία, η δική μας έσβησε το 1955, όταν επέστρεψαν και οι τελευταίοι Γερμανοί αιχμάλωτοι.
— Και αποφασίζετε να έρθετε στην Ελλάδα για να αναζητήσετε τα ίχνη του. Είχατε τότε επίγνωση των θηριωδιών που είχαν διαπράξει οι Γερμανοί στην Ελλάδα;
—Ήταν επιθυμία της μητέρας μου -η οποία δεν ξαναπαντρεύτηκε- να δει τη χώρα στην οποία χάθηκε ο άνδρας της. Ήξερα ότι η Γερμανία είχε ξεκινήσει τον πόλεμο. Δεν ήξερα όμως τίποτε για την Ελλάδα. Για να είμαι ειλικρινής, ελάχιστοι Ευρωπαίοι γνωρίζουν για τις γερμανικές βαρβαρότητες στην Ελλάδα.

Να μην επαναληφθούν...

—Πως αισθανθήκατε όταν συνειδητοποιήσατε ότι συμπατριώτες σας διέπρατταν σφαγές αμάχων; Ότι ο πατέρας σας αποτελούσε μέρος αυτών των στρατευμάτων; —Ο πατέρας μου δεν συμμετείχε σε μονάδες που έσφαζαν αμάχους. Ήταν υπεύθυνος του τομέα επιμελητείας: τρόφιμα, ρουχισμό, εργαλεία, εφόδια κ.τ.λ. Την εποχή που τον συνέλαβαν ήταν υπεύθυνος μιας ομάδας 250 ανδρών για την ανακατασκευή της γέφυρας του Γοργοποτάμου που είχε ανατινάξει η Αντίσταση. Πως θέλετε να αισθάνομαι για όλες αυτές τις αγριότητες; Φρικτά. Βεβαίως, τέτοια πράγματα συμβαίνουν σε όλους τους πολέμους. Αλλά αυτό δεν αποτελεί δικαιολογία φυσικά. Ξέρετε, έχω μια ιδεαλιστική άποψη: γράφοντας για το τι πραγματικά συνέβη, να συνεισφέρω ώστε να μην επαναληφθούν στο μέλλον αυτές οι φρικωδίες.
—Πόσο δύσκολο ήταν να έρθετε στην Ελλάδα και να ερευνήσετε το θάνατο του πατέρα σας; Αντιμετωπίσατε κάποια εχθρότητα κατά τη διάρκεια αυτών των ερευνών;
—Δεν είχα κάποια ιδιαίτερη δυσκολία. Είχα φύγει από τη Γερμανία σε ηλικία 19 ετών. Είχα γυρίσει όλη την Ευρώπη αναπτύσσοντας τις επιχειρηματικές μου δραστηριότητες. Σε πολλές από αυτές τις χώρες, ειδικά στη Γαλλία αλλά και στο Βέλγιο, αντιμετώπισα αρκετή εχθρότητα μόνο και μόνο επειδή ήμουν Γερμανός. Στην Ελλάδα σχεδόν κανείς δεν με αντιμετώπισε εχθρικά. Το αντίθετο θα έλεγα. Δέχτηκα πάρα πολλά γράμματα συμπάθειας από Έλληνες όταν κυκλοφόρησε το βιβλίο μου "Η Αναζήτηση". Μόνον ο άνθρωπος που διέταξε την εκτέλεση του πατέρα μου με αντιμετώπισε εχθρικά.

Προτίμησε το θάνατο

— Ο πατέρας σας θα μπορούσε να είχε αποφύγει την εκτέλεση, αν δεχόταν την πρόσκληση του ΕΛΑΣ να πολεμήσει στο πλευρό του. Νιώσατε ποτέ οργή γι' αυτή του την επιλογή;
—Ο πατέρας μου πέθανε για μια ιδέα, για τον Χίτλερ. Και όχι μόνο ο πατέρας μου αλλά 32 από τους 34 Γερμανούς που είχαν συλληφθεί μαζί του -συμπεριλαμβανόμενης και της μοναδικής γυναίκας ανάμεσά τους. Μόνο δύο στρατιώτες δέχτηκαν ν' αλλάξουν στρατόπεδο, καθώς και όλοι οι Ιταλοί αιχμάλωτοι. Ο ένας από τους δυο αυτούς Γερμανούς δραπέτευσε αργότερα αλλά τον έπιασαν και τελικά τον εκτέλεσαν. Ο δεύτερος πολέμησε κανονικά με τον ΕΛΑΣ και επέζησε. Το 1948 επέστρεψε στη Γερμανία. Φυσικά υπήρξαν στιγμές που θύμωνα με τον πατέρα μου. Θα μπορούσε να είχε γλυτώσει και να τον είχαμε κοντά μας όλα αυτά τα χρόνια. (...)
—Μου 'πατε πριν ότι μόνον ο άνθρωπος που έδωσε τη διαταγή να εκτελεστεί ο πατέρας σας -και που ηγείτο του εκτελεστικού αποσπάσματος σας αντιμετώπισε εχθρικά. Περιγράφετε τη σκηνή στην "Αναζήτηση". Θα θέλατε όμως να μου πείτε τι επιδιώκατε από μια τέτοια συνάντηση;
—Ξέρετε, βαθιά μέσα μου ήλπιζα να μας δοθεί η ευκαιρία να κλάψουμε ο ένας στην αγκαλιά του άλλου. Να διώξουμε τα φαντάσματα του παρελθόντος. Περισσότερα με ένωναν με αυτόν τον άνθρωπο παρά με χώριζαν. Δεν πήγαινα ούτε να κατηγορήσω ούτε να εκδικηθώ. Κάθε άλλο. Στην αρχή του είπα ότι είμαι ένας ερευνητής. Όταν στο τέλος του έδειξα φωτογραφία του πατέρα μου -τον οποίο αναγνώρισε αμέσως- και του αποκάλυψα ότι είμαι γιος του, με πέταξε έξω απ' το σπίτι. Αλλά εγώ ξαναπήγα. Επτά μήνες αργότερα. Σχεδόν εισέβαλα στο σπίτι του μαζί με έναν φίλο μου διερμηνέα. Ήταν δυο τρία πράγματα ακόμα που ήθελα να ξεκαθαρίσω. Αλλά δεν ήθελε ούτε να μ' ακούσει. Ήθελα απλώς να ξέρω. Αυτό είναι όλο. Ο άνθρωπος αυτός πέθανε πριν δυο χρόνια -πιθανότατα χωρίς να βρει ηρεμία στην ψυχή του. Κάτι που πιθανότατα να ισχύει και για μένα.
— Όταν ξεκινήσατε την έρευνά σας για τη σφαγή των Καλαβρύτων, πως σας αντιμετώπισαν οι κάτοικοι του χωριού;
— Με υποδέχτηκαν με περισσή ευγένεια, όχι μόνον ο δήμαρχος και οι συνεργάτες του αλλά και οι πολίτες του χωριού. Έχω κάνει πολλούς φίλους εκεί. Δεν είναι υπέροχο;
— Μετά την έκδοση του βιβλίου στα ελληνικά από την "Εστία" υπήρξαν αντιδράσεις αναφορικά με τα στοιχεία που δίνετε; Για τον αριθμό των εκτελεσμένων κ.τ.λ.;
— Δεν προσπάθησα να μειώσω τον αριθμό των εκτελεσμένων στα Καλάβρυτα. Έκανα μια έρευνα πέντε ετών εξετάζοντας μαρτυρίες απ΄όλες τις πλευρές και κατέληξα σε κάποια συμπεράσματα. Περιμένω απ' τον κόσμο να μου πει αν έσφαλα. Έως τώρα δεν έχω ακούσει τίποτα τέτοιο.

ΤΑ ΤΑΓΜΑΤΑ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ

— Στο βιβλίο αυτό εξετάζετε αρκετά και το ρόλο των Ταγμάτων Ασφαλείας. Πως κρίνετε εσείς ως ξένος παρατηρητής αυτήν την τόσο σκοτεινή πτυχή της νεότερης ελληνικής ιστορίας;
— Τι θα πει "ξένος παρατηρητής"; Πιθανώς να γνωρίζω περισσότερα γι' αυτό το θέμα από πολλούς Έλληνες. Πρόκειται όντως για μια πολύ σκοτεινή ιστορία, και μια από τις πολλές αιτίες που οδήγησαν μετά στον εμφύλιο πόλεμο. Αλλά για το ρόλο των ταγμάτων ασφαλείας στην Πελοπόννησο ευθύνονται και οι Βρετανοί. Με τη στάση τους οδήγησαν στη σύγκρουση δεξιών και αριστερών αντιστασιακών μονάδων - προς τέρψιν των Γερμανών. Στο "Από τη Βιέννη στα Καλάβρυτα" γράφω εκτενώς γι' αυτά τα πράγματα. Κυρίως όμως αυτό που ήθελα να ξεκαθαρίσω με αυτό μου το βιβλίο ήταν ότι τη σφαγή στα Καλάβρυτα τη διέπραξαν μονάδες της Βέρμαχτ, του κανονικού γερμανικού στρατού, δηλαδή. Από τις 300 περίπου τέτοιες γερμανικές θηριωδίες στην Ελλάδα, τις περισσότερες δεν τις έχουν διαπράξει τα Ες Ες ή η Γκεστάπο, αλλά η Βέρμαχτ. Κατά τη δεκαετία του '60 καλλιεργήθηκε ο μύθος ότι όλες τις ακρότητες στον πόλεμο τις έκαναν τα Ες Ες. Αλλά και η Βέρμαχτ έχει μεγάλο μερίδιο στις σφαγές αμάχων, στους εμπρησμούς χωριών κ.τ.λ.

Ο ΕΛΑΣ, ο ΕΔΕΣ, τα Δεκεμβριανά και η επέμβαση των Βρετανών

—Από τις έρευνές σας σε ποια συμπεράσματα έχετε καταλήξει; -τόσο ως προς την αντιστασιακή δράση του ΕΛΑΣ όσο και του ΕΔΕΣ;
—Ο ΕΛΑΣ είχε πιο έντονη δράση και περισσότερες απώλειες σε σχέση με τον ΕΔΕΣ. Για την ακρίβεια, μετά τις τρομακτικές καταστροφές και εκτελέσεις, ανάμεσα στον Ιούλιο και τον Σεπτέμβριο του 1943, ο Ζέρβας ήρθε σε επαφή με τους Γερμανούς (η πρώτη ήταν στις 3 Οκτωβρίου του '43) με στόχο να συμφωνήσουν σε μιαν άτυπη "κατάπαυση του πυρός". Ήταν μια προφορική συμφωνία κυρίων. Έχω συνομιλήσει με πολλούς γερμανούς βετεράνους της συγκεκριμένης μονάδας και μου έχουν επιβεβαιώσει το γεγονός. Γράφω εκτενώς γι' αυτό στο επόμενο βιβλίο μου. Είχε τόσο καλές σχέσεις ο Ζέρβας με τον Γερμανό διοικητή των Ιωαννίνων που όταν αρρώστησε ο πρώτος, ο τελευταίος του έστειλε φάρμακα. Οι Έλληνες βετεράνοι του ΕΔΕΣ απορρίπτουν το γεγονός της συμφωνίας, αλλά είμαι σε θέση να γνωρίζω ότι συνέβη πραγματικά. Μόνο τον Αύγουστο του 1944 και ύστερα από τις πιέσεις των Βρετανών, άρχισε πάλι ο ΕΔΕΣ να πολεμάει τους Γερμανούς. Προσχή όμως: δεν επιθυμώ να αγιοποιήσω ούτε να δαιμονοποιήσω καμία πλευρά. Γνωρίζω ότι ο ΕΛΑΣ διέπραξε ουκ ολίγα εγκλήματα και σφαγές. Ταυτόχρονα όμως έκανε και πολύ δυναμική αντίσταση.
—Απ' ότι ξέρω έχετε συγκεκριμένη άποψη για τα Δεκεμβριανά...
—Κοιτάξτε, τον Δεκέμβριο του 1944 ο ΕΛΑΣ ήλεγχε σχεδόν όλη την Ελλάδα. Και είχε μεγάλη υποστήριξη από τον λαό. Οι Βρετανοί ανέτρεψαν αυτήν την κατάσταση. Κατά τη γνώμη μου αυτό που έκαναν τότε δεν διαφέρει με τη στάση των Σοβιετικών στην Ουγγαρία του 1956 και στην Τσεχοσλοβακία το 1968: η πλειοψηφία του λαού επιθυμεί "κάτι" και μια ξενόφερτη δύναμη της επιβάλλει "κάτι άλλο".
—Ευτυχώς που επενέβησαν οι Βρετανοί τότε, κύριε Μάγερ...
—Καταλαβαίνω τι λέτε. Αλλά αυτό είναι μια πολιτική εκτίμηση. Εμένα με ενδιαφέρουν αποκλειστικά τα ιστορικά γεγονότα. Και από αυτήν την άποψη, η επέμβαση των Βρετανών ήταν η πρώτη ξένη δύναμη στα εσωτερικά μιας άλλης χώρας, απ' όσες θ' ακολουθούσαν κατά τη μεταπολεμική περίοδο.
Βιβλία του Μάγερ που κυκλοφορούν
Αναζήτηση: Η αναζήτηση για τον χαμένο πατέρα αποτέλεσε το έναυσμα για να διευρύνει τις έρευνές του για τη δράση του γερμανικού στρατού στην Ελλάδα - εκδ. Καλέντης
Αναδημοσίευση από τη εφημερίδα Καθημερινή [28.03.04]
Έργα του κυκλοφορούν και από τις εκδόσεις Εστία:
Από τη Βιέννη στα Καλάβρυτα (Τα αιματηρά ίχνη της 117ης μεραρχίας

αναδημοσιεύση από την ιστοσελίδα
http://www.magikokouti.gr/texnes-mayer.htm

Η ανατίναξη της Γερμανικής ταχείας αμαξοστοιχιας "53"

Διηγείται ο Αντώνης Αγγελούλης(ΒΡΑΤΣΑΝΟΣ)στην αυτοβιογραφία του("ΒΡΟΝΤΑΕΙ Ο ΟΛΥΜΠΟΣ-Από την θρυλική εποποιϊα των Τεμπών").


'Υστερα από λίγα λεπτά φάνηκε η ταχεία.Αν περνούσε ένα τραίνο ακόμα ή η παραμικρή αδράνεια των δυναμιτιστών,θα είχαν σαν αποτέλεσμα την οριστική αποτυχία της επιχείρησης.Το σύνθημα της άφιξης της αμαξοστοιχίας το έδωσε ο πατριώτης κλειδούχος Θανάσης Σαφάκας,μέλος του εφεδρικού ΕΛΑΣ,μέσα από τα συρματόπλεγματα του σταθμού Τεμπών.
Ολά ήταν έτοιμα: 400 μέτρα υπονομευμένη σιδηροδρομική γραμμή με εκρηκτικά γεμίσματα συνδεδεμένα πάνω στο κύριο βράχο σε απόσταση 25 περίπου μέτρων από τη σιδηροδρομική γραμμή.(...)
Οταν η αμαξοστοιχία έφτασε στο καθορισμένο σημείο πυροδοτήθηκε ο αγωγός.Μια τρομαχτική έκρηξη ακούστηκε ύστερα από την εκτυφλωτική λάμψη και η περήφανη αμαξοστοιχία με τα βαγόνια πολυτελείας σωριάστηκε στο Πηνείο.Αμέσως ακολούθησε επίθεση κατά της Αμαξοστοιχίας που ανατινάχτηκε με αυτόματα και οπλοπολυβόλα(...)

Οι ραδιοφωνικοί σταθμοί των συμμάχων(Λονδίνο,Κάϊρο,Μόσχα)ασχολήθηκαν στις εκμπομπές τους επανειλλημμένα με την επιχείρηση αυτή και υπογράμμισαν την σημασία τους.(...)

Βρετανικές εκθέσεις στην Ελλάδα με αναφορά στο γεγονός


Γεννημένος στη Λάρισα το 1919ο Αντώνης Βρατσάνος πολέμησε στο αλβανικό μέτωπο ως έφεδρος ανθυπολοχαγός του μηχανικού ενάντια στους Ιταλούς και στη συνέχεια ενάντια των Γερμανών κατακτητών. Αντάρτης ΕΛΑΣίτης έγινε ο στρατιωτικός καθοδηγητής του μηχανικού, ο αδιαμφισβήτητος πρωτεργάτης της εποποιίας του.Tο Τάγμα Μηχανικού Ολύμπου του ΕΛΑΣ με διοικητή τον θρυλικό Βρατσάνο (Αντώνη Αγγελούλη) αποτελούνταν από 2 λόχους σαμποτέρ και 1 λόχο πολυβόλων.Ο Αντώνης Βρατσάνος με τους σαμποταριστές του, με τις επιχειρήσεις που πραγματοποιούσε κατά αμαξοστοιχιών κ.ά. μέσων μεταφοράς του εχθρού, κατά σιδηροδρομικών γραμμών και γεφυρών προξένησε μεγάλη φθορά στις γραμμές των κατακτητών.

(Σε προχωρημένη ηλικία ο Αντώνης Αγγελούλης(ΒΡΑΤΣΑΝΟΣ))

"Ο Αντιστασιακός Αγών εις τον Μωριά" του Σμηνάρχου Δημήτρη Μίχου,Αρχηγού του ΕΛΑΣ Πελοποννήσου

Του τιμημένου Σμήναρχου και Στρατιωτικού Αρχηγού του ΕΛΑΣ Πελοποννήσου Δημήτρη Μίχου (Γερο - Μίχος).
Αναπαραγωγή από το Ιστορικό Αρχείο της Εθνικής Αντιστάσεως .

Δημήτρης Μίχος.

Από τα βασικά στελέχη της νεοσύστατης Πολεμικής Αεροπορίας.
Από τις μεγαλύτερες φυσιογνωμίες της Εθνικής Αντίστασης στην Πελοπόννησο.
Φυλακίστηκε από τους Ιταλούς για μερικούς μήνες. Κατηύθυνε πολλές μάχες, έγινε στρατιωτικός αρχηγός του ΕΛΑΣ.Πελοποννήσου και τον Απρίλιο του 1944 εκλέχτηκε εθνοσύμβουλος της ΠΕΕΑ.
Μετά τη Βάρκιζα όταν άρχισε ο διωγμός των Αγωνιστών της Αντίστασης πιάστηκε και φυλακίστηκε για 8 χρόνια στις φυλακές
Πατρών και Αίγινας. Φυλακισμένος έγραψε τις αναμνήσεις του - τα «Τετράδια» - που διασώζονται.
Πέθανε στην Αθήνα το έτος 1963 .
http://rapidshare.com/files/16782990/NRF.PDF

Επειδή τα γράμματα είναι μικρά συνιστάται μεγένθυνση στα 125% με το Acrobat Reader .


από αφιέρωμα του karhergr

Ποιος ήταν τελικά ο Κώστας Σπέρας ;

Ποιος ήταν τελικά ο Κώστας Σπέρας ; Ποιος ήταν ο ρόλος του στην Κατοχή ;
Ας απολαύσουμε επιστολές από το αρχείο του ΕΔΕΣ , όπως αυτό έπεσε στα χέρια του Γενικού Στρατηγείου του ΕΛΑΣ το χειμώνα του 1944 , μετά την κακήν κακώς καταδίωξή του από την Ήπειρο .

Αριθ. 9754
25-9-43 Εις Σκιαδάδες Αθ. 16 Σ/βριου 1943

Αγαπητέ Στρατηγέ
(…)
Και επί άλλου ζητήματος κατέστησα προσεκτικόν τον Λαιμόν επί των προσπαθειών του δια την διείσδυσιν του ΕΔΕΣ εις τον εργατικόν κόσμον.
Προς τον σκοπόν αυτόν εξέδωσε δυο εφημερίδες εν συνεργασία με έναν απατεώνα εργατοπατέρα υπηρετήσαντα αστυνομικήν κατασκοπείαν
(Σπέραν ονομαζόμενο) και πασίγνωστον εις την εργατιά...
Με πολλή αγάπη
Πολύβιος


Σεβαστέ και αγαπητέ μου Καπού,
2-9-43
(…)
Επίσης συμπληρών εργασίαν του αγ. αδελφού Λαιμού στον εργατικόν κόσμον δια της προσλήψεως του Ευαγγέλου, έβαλα εγώ και την ανεξάρτητον
συνδικαλιστικήν οργάνωσιν εργατών Ελλάδος, για την οποίαν θα σας παρακαλέσω να εγκρίνητε ένα ιδιαίτερο κονδύλιο περί τα 15 – 20 εκατομμύρια
μηνιαίως, γιατί δεν πρέπει να χάσωμε μια τέτοια δύναμη η οποία είναι ο αντίπους του Κομμουν. Κόμματος στις εργατικές τάξεις και από την οποία η
οργάνωσίς μας καρπούται όλα τα νέα, όλες τις κινήσεις κλπ. της ΕΑΜ (…)
......

-------------
Και αυτό το αφιέρωμα βασίστηκε στον karhergr, αν υπάρχουν αντίθετα στοιχεία ή αμφισβητήσεις των ντοκουμέντων οποιός θέλει μπορεί να τα δημοσιεύσει εδώ.

Τα γεγονότα της Δράμας

Τα προηγηθέντα γεγονότα.

Το Ανεξάρτητο Γραφείο του ΚΚΕ για τη Μακεδονία και την Θράκη, ή πιο απλά Μακεδονικό Γραφείο (ΜΓ), είχε υποστεί κατά την διάρκεια της μεταξικής δικτατορίας πολλαπλά πλήγματα. Πλήγματα όμως που δεν είχαν καταφέρει να το διαλύσουν, με τελικό αποτέλεσμα οι περισσότερες από τις τοπικές οργανώσεις του ΚΚΕ να διατηρηθούν ανέπαφες στην περιοχή. Σημαντικό ρόλο στην διατήρηση των των κομματικών οργανώσεων έπαιξε και η ευτυχής σύμπτωση που της μη οργανωτικής επαφής του με την καθοδηγούμενη και ελεγχόμενη από την Ασφάλεια "Προσωρινή Διοίκηση" του ΚΚΕ.

Το ΚΚΕ στην Ανατολική Μακεδονία - με τη μεγάλη παράδοση του καπνεργατικού κινήματος του Μεσοπολέμου - κατείχε πολύ μεγάλη λαϊκή υποστήριξη και μια συμπαγή και ακλόνητη εκλογική βάση, γεγονός που φάνηκε και στις τελευταίες εκλογές του 1936, όπου το Παλλαϊκό Μέτωπο είχε κερδίσει πολύ υψηλά ποσοστά.



Το ΜΓ στην διάρκεια του ελληνοϊταλικού πολέμου έδινε εντολή στα μέλη του να παραμείνουν όσο μπορούν στα μετόπισθεν και να διατηρήσουν ζωντανές τις κομματικές οργανώσεις. Κατά τη στρατιωτική κατάρρευση, την άνοιξη του 1941, η ισχυρή κομματική οργάνωση της Δράμας, έδινε εντολή στα μέλη της να επιστρέψουν με τον οπλισμό τους από το Μέτωπο.

Για οργανωτικούς λόγους - μετά τη βουλγαρική εισβολή - το ΜΓ διαχωρίστηκε. Το ένα τμήμα παρέμεινε στην Θεσσαλονίκη, ενώ το άλλο είχε έδρα στην Ηλιοκώμη Σερρών στο Παγγαίο. Ο Απόστολος Τζανής ήταν γραμματέας του πρώτου τμήματος, ενώ ο Παρασκευάς Δράκος του δεύτερου. Σύνδεσμος μεταξύ των δύο τμημάτων ήταν ο Βασίλης Τσουκαλίδης.

Οι πρώτες αντιστασιακές οργανώσεις άρχισαν να δημιουργούνται από το ΚΚΕ στην περιοχή του Στρυμόνα και στα όρη της Λεκάνης (Τσαλ Νταγ), ήδη από τον Μάιο του 1941.

Τον Ιούνιο του 1941 η ναζιστική Γερμανία επιτίθεται απρόκλητα στην ΕΣΣΔ. Ο ραδιοφωνικός σταθμός της Μόσχας καλεί τους λαούς να υπερασπίσουν τη Σοβιετική Ένωση. Ο γραμματέας της Κομιντέρν, Γκεόργκι Δημητώφ κινητοποιεί τους κομμουνιστές να αναπτύξουν στις κατεχόμενες από τον Άξονα χώρες παρτιζάνικο κίνημα.

25 Ιουνίου 1941
Ομάς τριών κομμουνιστών από το Μητρούσι Σερρών, πάνοπλη, χτυπούν βουλγαρικό φυλάκιο του Στρυμόνα μεταξύ Μονοκκλησιάς και Κουμαριάς.

29 Ιουνίου
Η βουλγαρική Κρατική Ασφάλεια συλλαμβάνει τέσσερα μέλη του ΚΚΕ να μοιράζουν προκηρύξεις του ΜΓ, που καλούσαν τον λαό σε ένοπλη εξέγερση.

Ιούλιος 1941
Δολιοφθορές εναντίον του βουλγαρικού στρατού κατοχής. Ομάς κομμουνσιτών στην Ξάνθη καίει τα σιτηρά ππου προορίζονταν για τον Στρατό Κατοχής.

Από τις αρχές Σεπτεμβρίου αναπτύσσεται έντονη αντιστασιακή δραστηριότητα, η οποία κορυφώνεται με τα γεγονότα στην Δράμα στα τέλη του ίδιου μήνα.

Τι ακριβώς έγινε στην Δράμα στο τελευταίο δεκαήμερο του Σεπτεμβρίου του 1941; Υπήρξε μια πραγματικά ηρωική επανάσταση που συγκέντρωνε με τον καλύτερο τρόπο τις παραδόσεις των ελληνικών εθνικοαπελευθερωτικών κινημάτων και των ευρωπαϊκών κομμουνιστικών εξεγέρσεων; Ή υπήρξε μια σκοτεινή συνεργασία των ελλήνων κομμουνιστών με τις Βουλγαρικές αρχές κατοχής, μία προβοκάτσια, ώστε να δοθεί το πρόσχημα για τον εξανδραποδισμό της ανατολικής Μακεδονίας και τον βίαιο εκβουλγαρισμό της ; Εκδοχή που υποστήριζαν και υποστηρίζουν ακόμα οι αντιδραστικοί κύκλοι της σκληροπυρηνικής Δεξιάς ;

Ας βγάλει ο αναγνώστης τα συμπεράσματα μόνος του.

Οι εκτιμήσεις του Κ. Κωνσταντάρα.

Ο παλιός μόνιμος και αντιφασίστας αξιωματικός Κ. Κωνσταντάρας, από τους διοικητές μονάδων του ΕΛΑΣ στην Ανατολική Μακεδονία - Θράκη, δίνει τις παρακάτω εκτιμήσεις για τα γεγονότα της Δράμας, βασισμένες σε επιτόπια προσεκτική έρευνα, όπως τις διατυπώνει στο βιβλίο του «Αγώνες και Διωγμοί», σελ. 43-45.

« Η επαναστατική εκδήλωση της 29ης Σεπτεμβρίου 1941, προετοιμάστηκε με θάρρος και φανατισμό από τότε που παραχωρήθηκε η Ανατολική Μακεδονία στους Βουλγάρους και ιδιαίτερα μετά την επίθεση των Γερμανών εναντίον της Ρωσίας.
Σε πολλά χωριά είχαν συγκροτηθή ομάδες, που τον οπλισμό τους τον είχαν αποκρύψει σε κατάλληλα μέρη για να τον χρησιμοποιήσουν όταν θα δινόταν το σύνθημα για δράσι.

Κυρίως όμως οι κομμουνισταί της Δράμας με επικεφαλής τον γραμματέα Αλέκο, ανέπτυξαν πολύ μεγάλη δραστηριότητα. Έβαλαν πιστούς στο κόμμα ανθρώπους να συλλέξουν οπλισμό από τον απορριφθέντα μετά τη συνθηκολόγηση από τους στρατιώτες μας. Έστειλαν και πήραν πολυβόλα από τα εγκαταλειμμένα οχυρά και κατόπιν συγκρότησαν μόνιμο ένοπλο τμήμα 70 περίπου ανδρών, που εγκατέστησαν στο βορειοδυτικό Τσαλ-Νταγ και είναι μαζί με τα τμήματα «Οδυσσέας Ανδρούτσος» περιοχής Νιγρίτας και «Αθανάσιος Διάκος» περιοχής Κιλκίς, τα πρώτα οργανωμένα προελασίτικα τμήματα πού συγκροτήθηκαν από κομμουνιστάς.

Αρχηγός του τμήματος ανέλαβε o Χρήστος Αμανατίδης από το Μαυρόβατο Δράμας και ως σύνδεσμος τμήματος και οργανώσεως χρησιμοποιήθηκε ο νεαρός Θ. Μάλιος από το Δοξάτο.

Φαίνεται ότι οι οδηγίες που έδωσε το Μακεδονικό γραφείο για την προετοιμασία ανταρτικής δράσεως παρεξηγήθηκαν και ξεπεράστηκαν κατά πολύ απ' το ζήλο της Δράμας, αλλιώς δεν εξηγείται πώς έσπευσε να σταματήση την επαναστατική εκδήλωση, στέλνοντας δυο στελέχη του, όταν έμαθε είτε από έκθεση της ίδιας τής Δράμας, είτε από ειδοποίηση γειτονικού γραφείου, την προετοιμασθείσα εξέγερση.

Και οι μεν απεσταλμένοι του Μ.Γ. δεν πρόλαβαν και όταν προσπάθησαν απ’ το Παγγαίο να επιστρέψουν στη Θεσσαλονίκη δια του Στρυμόνος, θανατώθηκαν από τους Βουλγάρους, τα δε κομματικά στελέχη της Δράμας δεν κατόρθωσαν να συγκρατήσουν τον αυταρχικό Αλέκο, ο όποιος θεώρησε κατάλληλη τη στιγμή να εξεγείρη τους πληθυσμούς σε επανάσταση και να κατάλυση τη Βουλγαρική κυριαρχία.

Είχε κυκλοφορήσει τότε η είδηση ότι έγινε επανάσταση στο εσωτερικό της Βουλγαρίας και ότι σε περίπτωση Ελληνικής εξεγέρσεως, θα στασίαζε και ο Βουλγαρικός στρατός κατοχής.

Κυκλοφόρησε μετά ότι αυτές οι διαδόσεις ρίχτηκαν απ’ την Οχράνα για να παρασύρουν τους κομμουνιστάς στην επανάσταση ;

Η έρευνα πού έκανα με έπεισε ότι η εκδοχή αυτή στηρίζεται στην πλάνη περί «προβοκάτσιας».

Είδα χωρικούς που διάβασαν προκηρύξεις των επαναστατών και άλλους που τους άκουσαν με τ' αυτιά τους να λένε ότι θα βοηθήσουν την επανάσταση ρωσικά αεροπλάνα, ότι ή Θεσσαλονίκη καταλήφθηκε από τους Άγγλους και άλλα σχετικά.

Τα έλεγαν αυτά οι επαναστάτες για να παρασύρουν περισσότερους πατριώτες στην εξέγερση, άλλα και τα πίστευαν οι ίδιοι, γιατί από άγνοια του συσχετισμού των δυνάμεων και από τυφλή ιδεολογική πίστη, ανέμεναν γρήγορη τη νίκη του «Κόκκινου Στρατού», κομουνιστική εξέγερση μέσα στη Βουλγαρία και στάση των «φαντάρων» του στρατού κατοχής.

Με εντολή του Γραφείου της Δράμας, ένοπλες δυνάμεις μπήκαν το πρωί της Δευτέρας 29 Σεπτεμβρίου σε πολλά χωριά και χτύπησαν τους Βουλγάρους προέδρους και χωροφύλακες, ενώ άλλοι εντεταλμένοι έκαμαν σαμποτάζ.

Στο Δοξάτο ένοπλοι κύκλωσαν απ' τη νύχτα τη μικρή πόλη, σκότωσαν τους Βουλγάρους χωροφύλακες κι έβαλαν φωτιά στον αστυνομικό σταθμό.
Στα Κουδούνια πήγαν ένοπλοι απ' τη Ραβίκκα και σκότωσαν το Βούλγαρο δήμαρχο.

Στα Κίργια σκότωσαν και το Δήμαρχο και τους χωροφύλακες.

Στην Δράμα ό Σαμψών Θεοδόσιος Καντίρης, που βρίσκεται σήμερα σε ανατολική χώρα, πήρε εντολή και έβαλε φωτιά στο εργοστάσιο ηλεκτροφωτισμού Χατζοπούλου.

Παρόμοια επαναστατική δράση έγινε και σε άλλα χωριά, ενώ ένοπλες ο­μάδες εμφανίστηκαν σε πολλά μέρη.

Οι Βούλγαροι αφού απέσυραν δημάρχους, υπαλλήλους, χωροφύλακες ακόμα και από χωριά ευρισκόμενα έξω από το νομό Δράμας, για να τους προφυλάξουν, κινήθηκαν κατόπιν με μεγάλες δυνάμεις στρατού εναντίον των επαναστατών, τους οποίους εν τω μεταξύ ακολούθησαν πολλοί κάτοικοι των προσβληθέντων χωριών, ένοπλοι και άοπλοι, στις ορεινές περιοχές. Στο βορειοδυτικό Τσαλ-Νταγ συγκεντρώθηκαν περίπου 800 ένοπλοι και ανέλαβε την αρχηγία ο ίδιος ο γραμματέας της Δράμας με υπαρχηγό τον Παστουρματζή.

Πολλοί επίσης ανέβηκαν στα βουνά τής Δράμας, της Ζίχνας και στο Παγγαίο.

Μάχες δόθηκαν στο βορειοδυτικό Τσαλ-Νταγ και στο Μοναστήρι Εικοσιφίνισσας στο Παγγαίο. Οι μεμονωμένοι ηρωισμοί αγωνιστών που έπεσαν μαχόμενοι με φανατισμό πάνω στα πολυβόλα τους, δεν μπόρεσαν να αντισταθμίσουν την έλλειψη οργανωτικής συγκροτήσεως των επαναστατών, οι οποίοι σκορπίζονταν όταν άρχιζαν οι μάχες και μαζεύονταν πάλι σε μπουλούκια, για να ξαναπέσουν στα φονικά βουλγαρικά πυρά. Την εικόνα αυτή τής μάχης στα υψώματα ανατολικά της Δεμιρτζόγιαννης μου την έδωσαν αντάρτες το 1944, οι όποιοι και μου έλεγαν ότι αν ήταν οργανωμένα εκείνα τα παλικάρια σε διμοιρίες, λόχους, τάγματα και είχαν επικεφαλής τους έμπειρους αξιωματικούς του ΕΛΑΣ, με τον οπλισμό και τα πυρομαχικά που διέθεταν και με τη φανατισμένη ανδρεία των κομμουνιστών, θα έδιναν γερό μάθημα στους Βουλγάρους και δεν θα διαλύονταν. Στον αρχηγό του κινήματος υπέδειξαν την κατάτμηση σε μικρά τμήματα και την διαφυγή σε άλλες ορεινές περιοχές, αλλά δεν δέχτηκε.

Έτσι διευκόλυνε με την ακαμψία του και τη στρατιωτική απειρία του το έργο των Βουλγάρων που κατόρθωσαν μέσα σε λίγες μέρες να διαλύσουν και να εξοντώσουν τους περισσότερους ενόπλους του.

Κυνηγημένοι από παντού οι επαναστάτες, έκτος εκείνων που τράβηξαν κατ’ ευθείαν για το Στρυμόνα, οι περισσότεροι συγκεντρώθηκαν στη βόρεια πλευρά του Παγγαίου, όπου βρίσκονταν και πολλοί ένοπλοι και άοπλοι από τα κοντινά χωριά.

Όπως μου αφηγήθηκε ο Φώτης Σώφλος από τη Νικήσιανη, που ήταν μεταξύ των συγκεντρωθέντων και εκ των πρώτων ανταρτών κατόπιν στο Παγγαίο, συγκεντρώθηκαν στο Παγγαίο περίπου 5 χιλιάδες και κατέλαβαν όλη την περιοχή γύρω από το Μοναστήρι. Επικεφαλής εδώ ήταν ο παλαιός κομμουνιστής, ο γέρο-Σπάρτακος, αυτός πού δολοφονήθηκε, αργότερα στοΤσαλ-Νταγ από τους εθνικιστές μαζί με άλλους 17 ελασίτες και τα κεφάλια τους παραδόθηκαν στους Βουλγάρους αντί 700 χιλ. λέβα. Οι Βούλγαροι χτύπησαν τους επαναστάτες στο Μοναστήρι μόνον με 4 τάγματα.

Η μάχη άρχισε το πρωί και κράτησε μέχρι τις 2 το απόγευμα. Αν και είχαν πολλά πολυβόλα Χότσκις, όταν ήρθαν 4 αεροπλάνα και βομβάρδισαν τις θέσεις τους, οι επαναστάτες διασκορπίστηκαν και τράβηξαν προς τη δυτική πλευρά του βουνού πού κατεβαίνει μέχρι κοντά στο Στρυμόνα. Έδωσαν μάχες στο Σέμαλτ και στη Νέα Φυλή προς βουλγαρικά τμήματα και κατόπιν στον ποταμό, τον οποίο άλλοι πέρασαν και άλλοι όχι κι αναγκάστηκαν να γυρίσουν στο Παγγαίο, ενώ o Στρυμόνας γέμισε πτώματα από πνιγμένους και σκοτωμένους.

Κοντά στο ποταμό πιάστηκαν κατόπιν προδοσίας κι εκτελέστηκαν πολλά στελέχη, όπως ο Τζανής Απόστολος, από τα ικανότερα στελέχη της Μακεδονίας, ο Μπάρμπας Παρασκευάς γραμματέας του Γραφείου Μακεδονίας-Θράκης, οι Ματζαράκηδες μέλη του Γραφείου Περιοχής και άλλοι, στις 6 Οκτωβρίου 1941 έξω από την Προβίστα.

Στην πορεία του προς το Στρυμόνα σκοτώθηκε και ο αρχηγός του κινήματος Αλέκος, μαζί με τον Πέτρο Αμανατίδη, την Καλτσίδου και τον Πέτρο Τσαγκάρη».

Γιατί δεν υπήρχε προβοκάτσια

Η μελέτη των γεγονότων δεν αφήνει καμία αμφιβολία ότι η εξέγερση της Δράμας ήταν μια αυθόρμητη επαναστατική κίνηση, πρόωρη και μάλλον ανοργάνωτη, συνηθισμένη στην παγκόσμια ιστορία των επαναστάσεων.

Παρ' όλα αυτά η επίσημη μετεμφυλιοπολεμική Ιστορία της Ελλάδας και στα πλαίσια της υποστήριξης του λεγόμενου "σλαβικού κινδύνου" και των επικινδύνων "εαμοβουλγάρων", προσπάθησε μέσω μιας θεωρίας συνωμοσίας, να μας δώσει την δική της εκδοχή σε αυτή την εξέγερση. Την εκδοχή της συνεργασίας ΚΚΕ και Βουλγάρων για το ξέσπασμα της επανάστασης, ώστε να δοθεί η ευκαιρία στις βουλγαρικές αρχές να αφελληνίσουν μία για πάντα την Ανατολική Μακεδονία.
Η συγκεκριμένη εκδοχή της προβοκάτσιας έγινε πιστευτή από πολλούς και υπακούει σε μια αστυνομική αντίληψη και ερμηνεία των ιστορικών γεγονότων.

Εύκολα η θεωρία αυτή αποδεικνύεται σαθρή.

Τα γεγονότα την διαψεύδουν.

1. Οι στόχοι των επαναστατών εξ αρχής δεν ήταν ενάντια στο Βουλγαρικό Στρατό, αλλά ενάντια στις αρχές της φασιστικής εξουσίας της Βουλγαρίας. Αστυνομικά τμήματα, δημαρχεία, εκπρόσωποι των κρατικών θεσμών του Βόρη. Οι Έλληνες κομμουνιστές πίστευαν ότι οι Βούλγαροι στρατιώτες, οι "φαντάροι", τα ταξικά τους αδέλφια θα συντάσσονταν μαζί τους σε αυτήν την εξέγερση. Και το πίστευαν μέχρι τέλος.

2. Οι Βούλγαροι όπως φαίνεται από τα αρχεία τους, είχαν πλήρη άγνοια για την ηγεσία και τους οργανωτές της εξέγερσης. Πίστευαν (και όπως φαίνεται ακόμα και σήμερα πιστεύουν), ότι ο αρχηγός της Επανάστασης στην Δράμα. ήταν κάποιος Γιάννης Κρόκος, πρόσωπο ανύπαρκτο. Ο "Αλέκος", ο ηγέτης της εξέγερσης ήταν ο παλαίμαχος κομμουνιστής Παντελής Χαμαλίδης.

3. Οι βουλγαρικές απώλειες τόσο ποιοτικά, όσο και ποσοτικά δεν ήταν ευκαταφρόνητες.



Ας δούμε τι γράφει ο Δημήτρης Πασχαλίδης για την θεωρία της συνωμοσίας στο βιβλίο που έγραψε μαζί με τον Τάσο Χατζηαναστασίου για τα γεγονότα :


Οι άμεσες, ωστόσο, τραγικές εντυπώσεις και η καταρράκωση του ελληνικού πλη­θυσμού από τις ομαδικές εκτελέσεις, τις συλλήψεις και γενικότερα τις βιαιοπραγίες σε βάρος του, διαμόρφωσαν τελικά το κατάλληλο έδαφος για την επικράτηση της ά­ποψης ότι τα γεγονότα της Δράμας ήταν σκηνοθετημένα. Έτσι, οι αντικομουνιστές συγγραφείς βρήκαν γόνιμο έδαφος για να αναδείξουν άλλη μία πλευρά της «κομμου­νιστικής προδοσίας» και της σύνδεσης της με τον «από βορρά σλαβικό κίνδυνο».

Μέ­σα σ' αυτό το κλίμα, ο εισηγητής της άποψης αυτής, ο Χρυσοχόου, χαλκεύει μία θε­ωρία για τον τρόπο με τον οποίο σκηνοθετήθηκαν τα γεγονότα από τους Βούλγαρους. Παραθέτει μάλιστα και λεπτομέρειες για το τι διαμείφθηκε στις μυστικές συσκέψεις των βουλγαρικών αρχών οι οποίες «σχεδίασαν τα γεγονότα», χωρίς βεβαίως να ανα­φέρει τις πηγές του. Ωστόσο, είμαστε σε θέση σήμερα - με βάση τα υπάρχοντα στοι­χεία - να ανασκευάσουμε την κατασκευασμένη θεωρία του Χρυσοχόου, αν όχι και την άποψη της σκηνοθεσίας των γεγονότων συνολικά. Συγκεκριμένα ο Χρυσοχόου γράφει:
Εν Δράμα η πρώτη σύσκεψις εγένετο εν τω νομαρχιακά) καταστήματι την 15ην Αυγούστου 1941.

[...] Κατά ταύτην απεφασίσθη όπως έμπιστοι στρατιωτι­κοί και διοικητικοί υπάλληλοι και ιδιώται επί τούτω οριζόμενοι, έλθωσι εις επαφήν με Έλληνας κομμουνιστάς, ους να πείσωσι όπως από κοινού εκδηλώσωσι επαναστατικόν κίνημα προς εγκαθίδρυσιν βαλκανικής κομμουνιστικής συνο­μοσπονδίας. [...]

Από μία έκθεση, ωστόσο, με ημερομηνία 22 Αυγούστου 1941, του πρώην δημάρ­χου Δράμας (και τέως Προσοτσάνης) Αθανασίου Τριανταφυλλίδη προς την κυβέρ­νηση της Αθήνας, η οποία στάλθηκε πρώτα στη Γενική Διοίκηση Μακεδονίας, παίρ­νουμε πληροφορίες για την εν λόγω σύσκεψη αλλά και για το πραγματικό περιε­χόμενο της. Στην έκθεση αυτή αναφέρεται πως πράγματι έλαβε χώρα σύσκεψη των βουλγαρικών αρχών στις 15 Αυγούστου 1941 στη Δράμα, στην οποία ήταν παρόν και έμπιστο πρόσωπο του πρώην δημάρχου. Θέμα της σύσκεψης ήταν η επίσπευση των διαδικασιών για εκδίωξη του ελληνικού στοιχείου από την Ανατολική Μακεδονία και τη Θράκη, δεν έγινε όμως λόγος σ' αυτήν ούτε για οργάνωση προβοκάτσιας ούτε για σχέδιο να υποβληθεί εντέχνως στους Έλληνες κομουνιστές η ιδέα για επανάσταση.

Το πιθανότερο είναι πως η πληροφορία για την πραγματοποίηση της σύσκεψης αυτής αξιοποιήθηκε δεόντως από τον Χρυσοχόου για την κατασκευή της θεωρίας του, σύμ­φωνα με την οποία τα γεγονότα της Δράμας σκηνοθετήθηκαν από τους Βουλγάρους.

Η θεωρία του Χρυσοχόου, παρά την σαθρότητα των επιχειρημάτων της, δεν είναι δυνατόν να καταρριφθεί εντελώς, παρά μόνον αν μελετήσουμε τα σχετικά βουλγα­ρικά αρχεία. Πράγματι, η μελέτη των αρχείων της βουλγαρικής Κρατικής Ασφάλειας μας πληροφορεί ότι για τις βουλγαρικές αρχές το ενδεχόμενο εξέγερσης από πλευράς των Ελλήνων στις κατεχόμενες από αυτούς περιοχές, είχε γίνει κάτι σαν έμμονη ιδέα μετά την αιφνιδιαστική γι' αυτούς εκδήλωση των ανταρτικών επιθέσεων της 28ης και 29ης Σεπτεμβρίου 1941, ενώ πουθενά δεν δίνεται η εντύπωση πως υπήρξε οποιοσδή­ποτε σχεδιασμός ή και ενθάρρυνση των Ελλήνων κομμουνιστών να εξεγερθούν το Σεπτέμβριο του 1941. Μάλιστα, η μόνιμη αυτή ανασφάλεια των βουλγαρικών αρχών υπαγόρευσε τη σύσταση ενός μηχανισμού ασφυκτικού ελέγχου και παρακολούθησης των κομμουνιστών και την ενίσχυση των μέτρων καταστολής.
Οι συνέπειες.

Τελικά μάλλον η εξέγερση συνέβαλε θετικά στην υπόθεση της παραμονής της Ανατολικής Μακεδονίας στην Ελλάδα.

1. Οι Βούλγαροι δεν έκαναν πια σχέδια για οποιαδήποτε ειρηνική αφομοίωση του πληθυσμού.
2. Τόσο οι Σύμμαχοι, όσο και οι Γερμανοί κατάλαβαν ότι η περιοχή είναι ακραιφνώς ελληνική και κατακτημένη από τη Βουλγαρία. Το γεγονός ότι δεν πέρασαν λίγοι μήνες κατοχής και σημειώθηκε μία τέτοιας μεγάλης έκτασης εξέγερση το αποδείκνυε περίτρανα.
3. Οι Βούλγαροι υποψήφιοι έποικοι αποθαρρύνθηκαν τελείως. Η περιοχή θα ήταν μία ξένη και εχθρική ζώνη γι αυτούς. Και προ παντός πολύ επικίνδυνη.

Όμως ...

Τα δραματικά εκείνα γεγονότα της Δράμας - Δοξάτου, το πρόωρο επαναστατικό ξεσήκωμα και η άγρια πολυαίμακτη καταστολή των Βουλγάρων φασιστών που το ακολούθησε, σε συνδυασμό με λανθασμένη πολιτική θέση που πήραν ορισμένα υπεύθυνα στελέχη του ΚΚΕ, είχαν άμεση και μακρόχρονη αρνητική επίδραση και στάθηκαν μεγάλος ανασχετικός παράγοντας στην ανάπτυξη του εθνικοαπελευθερωτικού κινήματος σε αυτή την περιοχή.

Πολύ διαφωτιστικές από την άποψη αυτή είναι οι εκτιμήσεις και πληροφορίες πού περιέχονται σε βιογραφική έκθεση του Γεωργίου Ερυθριάδη, αργότερα αναπληρωματικού μέλους του Π.Γ. της Κ.Ε. του ΚΚΕ, που την άνοιξη του 1942 είχε σταλεί από το Μακεδονικό Γραφείο του ΚΚΕ για να οργανώσει και να καθοδηγήσει το εθνικοαπελευθερωτικό κίνημα της βουλγαροκρατούμενης περιοχής. Γράφει ο Ερυθριάδης. ανάμεσα σε άλλα:

«3. Η αποτυχία της ένοπλης εξέγερσης της Δράμας, οι μαζικές εκτελέσεις και η τρομοκρατία που επακολούθησε μεγάλωσαν το ρεύμα της φυγής και το μαζικό ρεύμα να γραφεί ο κόσμος Βούλγαροι υπήκοοι (ένα μέτρο των Βουλγάρων φασιστών πού πρόβλεπε να αλλάξει βίαια την εθνολογική σύνθεση του πληθυσμού στις περιοχές αυτές και παράλληλα να σπάσει τη θέληση του για εθνική πάλη και αντίσταση).
4. Σε σχέση με την υπόλοιπη Ελλάδα, η κατοχή η βουλγαρική είναι πυκνή, κατόρθωσαν γρήγορα να δημιουργήσουν υπολογίσιμο κρατικό, αστυνομικό μηχανισμό πού και σε αυτό τους βοήθησε πολύ η μεταφορά από τη Βουλγαρία όλης της αφρόκρεμας των εγκληματιών των κομιτάτων, πάνω από 50.000 στις περιοχές αυτές, που αρχή τους είχαν τη ληστεία, την αρπαγή και την εξαφάνιση του ελληνικού πληθυσμού.
5.Και το βασικό με την θέση και την εντολή που έδωσε η Χρύσα στο Μιχάλη Δράκο (Σεπτέμβριος 1941), όλα τα μέλη και στελέχη του Κόμματος να εγκαταλείψουν τις βουλγαροκρατούμενες περιοχές με τη δικαιολογία πώς οι περιοχές αυτές δεν μπορούν να παίξουν κανένα ρόλο και, πως αυτή είναι ή γνώμη του Π Γ. Η θέση αυτή ήταν μπορεί να πει κανένας ότι χρειαζόταν για να ρίξει τον πανικό και την αποσύνθεση με τις δυσκολίες που περνούσαν οι οργανώσεις μας και ο πληθυσμός στις περιοχές αυτές...».

Πραγματικά οι άλλοτε κραταιές οργανώσεις του ΚΚΕ στην περιοχή αποδεκατίστηκαν και μάλλον τελικά διαλύθηκαν εντελώς. Τα περισσότερα στελέχη σκοτώθηκαν ή φυλακίστηκαν. Κάποια πέρασαν στη γερμανοκρατούμενη περιοχή.
Κλονίστηκε ανεπανόρθωτα η εμπιστοσύνη του πληθυσμού στην αναγκαιότητα, αλλά και στην αποτελεσματικότητα του ένοπλου αγώνα. Προβλήθηκε η άποψη ότι τα γεγονότα ήταν σκηνοθετημένα.

Τηλεγράφημα του Τσώτσιλ προς τον Βρετανό πρεσβευτή Ρ. Λίπερ, 5-12-1944

"Πρέπει να παρακινήσετε τον Παπανδρέου να πράξει το καθήκον του και να τον διαβεβαιώσετε, ότι εις την περίπτωσιν αυτήν θα τον υποστηρίξωμεν μ' όλας τας δυνάμεις. Παρήλθεν πλέον η εποχή καθ' ην μια οιαδήποτε ομάς Ελλήνων πολιτών ηδύνατο να ματαιώνει την εξέγερσιν του όχλου. Η μόνη ελπίς του είναι να εργασθεί μεθ' ημών διά την αποσόβησιν ενδεχομένης συμφοράς...

Ανέθεσα το όλον ζήτημα της αμύνης των Αθηνών και τη διατήρηση της εννόμου τάξεως εις τον στρατηγόν Σκόμπι και τον διαβεβαίωσα ότι θα τον ενισχύσωμεν με όσας δυνάμεις χρειάζεται προς τούτο. Τόσον εσείς, όσο και ο Παπανδρέου, πρέπει να συμμορφωθείτε προς τας οδηγίας του, εις ό,τι αφορά τη δημόσιαν τάξιν και την ασφάλειαν. Πρέπει να συνδράμετε τον στρατηγόν Σκόμπι με πάντα δυνατόν τρόπον και να εισηγηθείτε εις αυτόν τη λήψιν παντός μέτρου, το ποίον, κατά τη γνώμην σας, ήθελε καταστήσει το έργον του περισσότερον ευχερές και αποτελεσματικόν".

Τσόρτσιλ, Απομνημονεύματα, τ. 6ος, σ. 256

Έτσι αναφέρεται το τηλεγράφημα αυτό στα Απομνημονεύματα του Βρετανού πρωθυπουργού. Ωστόσο, από τα αντίστοιχα αρχεία του Φόρεϊν Οφις που δημοσιεύτηκαν το 1974, προκύπτει μικρό απόσπασμα που παρέλειψε να περιλάβει ο Τσώρτσιλ στα Απομνημονεύματά του:
"Πρέπει να υποχρεώσετε τον Παπανδρέου! Αν παραιτηθεί, φυλακίστε τον έως ότου συνέλθει, όταν πια θα έχουν τελειώσει οι μάχες. Θα μπορούσε το ίδιο καλά, να αρρωστήσει και να μην μπορεί να τον πλησιάσει κανείς..."

Η αντίδραση του ΚΚΕ στο πόλεμο του 1940

Σε αυτή τη δημοσίευση θα γίνει μια προσπάθεια να παρουσιαστούν μερικά ντοκουμέντα που απαντάνε στο ερώτημα «πώς αντέδρασε το ΚΚΕ στην εισβολή των Ιταλών φασιστών στην Ελλάδα τον Οκτώβρη του 1940».

Την πιο κατηγορηματική απάντηση σε αυτό το ερώτημα την δίνει ο Γραμματέας της ΚΕ του ΚΚΕ, Νίκος Ζαχαριάδης, με το 1^ο Ανοιχτό γράμμα «προς το λαό της Ελλάδας» με το οποίο καλεί όλους τους έλληνες να παλέψουν για την εθνική ανεξαρτησία ενάντια στο φασισμό του Μουσολίνι. Ταυτόχρονα, ο Ζαχαριάδης περιγράφει στο γράμμα το ποια θα πρέπει να είναι η κατάσταση μετά την απελευθέρωση: «Έπαθλο για τον εργαζόμενο λαό και επιστέγασμα για το σημερινό του αγώνα, πρέπει να είναι και θα είναι, μια καινούργια Ελλάδα της δουλιάς, της λευτεριάς, λυτρωμένη από κάθε ξενική ιμπεριαλιστική εξάρτηση, μ’ ένα πραγματικά παλλαϊκό πολιτισμό.»

Το «1^ο Ανοιχτό γράμμα» του Ν.Ζαχαριάδη:

ΠΡΟΣ ΤΟ ΛΑΟ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ

Ο φασισμός του Μουσολίνι χτύπησε την Ελλάδα πισώπλατα, δολοφονικά και ξετσίπωτα με σκοπό να την υποδουλώσει και εξανδραποδίσει. Σήμερα όλοι οι έλληνες παλαίβουμε για τη λευτεριά, την τιμή, την εθνική μας ανεξαρτησία. Η πάλη θα είναι πολύ δύσκολη και πολύ σκληρή. Μα ένα έθνος που θέλει να ζήσει πρέπει να παλαίβει, αψηφώντας τους κινδύνους και τις θυσίες. Ο λαός της Ελλάδας διεξάγει σήμερα έναν πόλεμο εθνικοαπελευθερωτικό, ενάντια στο φασισμό του Μουσολίνι. Δίπλα στο κύριο μέτωπο και Ο ΚΑΘΕ ΒΡΑΧΟΣ, Η ΚΑΘΕ ΡΕΜΑΤΙΑ, ΤΟ ΚΑΘΕ ΧΩΡΙΟ, ΚΑΛΥΒΑ ΜΕ ΚΑΛΥΒΑ, Η ΚΑΘΕ ΠΟΛΗ, ΣΠΙΤΙ ΜΕ ΣΠΙΤΙ, ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΙΝΕΙ ΦΡΟΥΡΙΟ ΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΤΙΚΟΥ ΑΓΩΝΑ.

Κάθε πράκτορας του φασισμού πρέπει να εξοντωθεί αλύπητα.

Στον πόλεμο αυτό που τον διευθύνει η κυβέρνηση Μεταξά, όλοι μας πρέπει να δόσουμε όλες μας τις δυνάμεις, δίχως επιφύλαξη. Έπαθλο για τον εργαζόμενο λαό και επιστέγασμα για το σημερινό του αγώνα, πρέπει να είναι και θα είναι, μια καινούργια Ελλάδα της δουλιάς, της λευτεριάς, λυτρωμένη από κάθε ξενική ιμπεριαλιστική εξάρτηση, μ’ ένα πραγματικά παλλαϊκό πολιτισμό.

Όλοι στον αγώνα, ο καθένας στη θέση του και η νίκη θάναι νίκη της Ελλάδας και του λαού της. Οι εργαζόμενοι όλου του κόσμου στέκουν στο πλευρό μας.

Αθήνα 31 του Οχτώβρη 1940

ΝΙΚΟΣ ΖΑΧΑΡΙΑΔΗΣ

Γραμματέας της ΚΕ του ΚΚΕ

*Σημείωση: Το παραπάνω ανοιχτό γράμμα «προς τον ελληνικό λαό» ο σ. Ν.Ζαχαριάδης έγραψε στα κρατητήρια της ασφάλειας του Μανιαδάκη, όπου είχε μεταφερθεί από τις φυλακές της Κέρκυρας. Δημοσιεύτηκε σ’ όλες τις αθηναϊκές εφημερίδες («Πρωία», «Ελ. Βήμα», «Καθημερινή» κλπ.) της 2 του Νοέμβρη 1940.

**Σημείωση: Το 2^ο και το 3^ο Ανοιχτό Γράμμα μπορείτε να τα διαβάσετε στα παρακάτω link:

http://zaxariadis.blogspot.com/2007/11/2.html

http://zaxariadis.blogspot.com/2007/11/3.html

***Σημείωση: Εδώ δεν πρέπει να παραλείψουμε ότι στις 29 Οκτωβρίου του 1940 οι κομμουνιστές της Ακροναυπλίας ζητούν με υπόμνημα να απελευθερωθούν για να πολεμήσουν τους εισβολείς. Στην ίδια ενέργεια προβαίνουν και οι κομμουνιστές από τους άλλους τόπους εξορίας. Το αίτημα τους απορρίπτεται από το δικτατορικό καθεστώς, το οποίο αργότερα θα τους παραδώσει στους ναζί.

Το γράμμα του Ζαχαριάδη αναδημοσιεύτηκε, μετά την απελευθέρωση, στον «Ριζοσπάστη» στις 28.10.1945. Στο ίδιο φύλλο δημοσιεύονται το αποκαλυπτικά άρθρο «Η πλαστογραφία της 4^ης Αυγούστου», «Οι 4 προτάσεις του σ. Ζαχαριάδη» και το παλιό άρθρο του Ζαχαριάδη «Η θέση μας στον πόλεμο».

Η πλαστογραφία της 4^ης Αυγούστου

Το γράμμα του σ. Ζαχαριάδη δημοσιεύτηκε στις αθηναϊκές εφημερίδες στις 2 Νοέμβρη 1940 και σε φωτοτυπία με μια πλαστογραφία που έκανε τότε ο Μανιαδάκης. Ο σ. Ζαχαριάδης την ίδια μέρα που έστελνε το ανοιχτό γράμμα προς τον ελληνικό λαό, έγραψε και ένα άλλο για τον υφυπουργό Δημόσιας Ασφάλειας Ι. Μανιαδάκη. Με το δεύτερο αυτό γράμμα ο σ. Ζαχαριάδης καθιστούσε υπεύθυνο το Μανιαδάκη για την τύχη των φυλακισμένων στην απομόνωση της Κέρκυρας που κινδύνευαν από τους βομβαρδισμούς της φασιστικής αεροπορίας εναντίον της Κέρκυρας. Οι βομβαρδισμοί είχαν αρχίσει από την πρώτη μέρα του πολέμου. Ο σ. Ζαχαριάδης ζητούσε να σταματήσει η απομόνωση για νάχουν τη δυνατότητα οι φυλακισμένοι να προστατεύονται καλύτερα στις ώρες του συναγερμού.

Η πλαστογράφηση βρίσκεται σε τούτο δω: Ο Μανιαδάκης πήρε την επικεφαλίδα αυτού του δεύτερου γράμματος που απευθύνονταν προς τον «Υφυπουργό της Δημόσιας Ασφάλειας Κον Μανιαδάκην» και την έβαλε σαν επικεφαλίδα στο «Ανοιχτό Γράμμα» θέλοντας έτσι να δείξει ότι και αυτό σ’ αυτόν το έστελνε ο σ. Ζαχαριάδης.

«Ριζοσπάστης» 28.10.1945

Οι 4 προτάσεις του σ. Ζαχαριάδη

Μαζί με το «ανοιχτό γράμμα» ο σ. Ζαχαριάδης έστειλε στο Μεταξά σημείωμα, που περιελάμβανε προτάσεις του Κομμουνιστικού Κόμματος, σε μια βάση για κοινή, λαϊκή-πατριωτική-εθνική πάλη κατά της φασιστικής επιδρομής. Ο Μεταξάς φυσικά δεν απάντησε, γιατί δεν έκανε λαϊκό-εθνικό πόλεμο, μα πλουτοκρατικό-δυναστικό-ξενοκίνητο. Οι τέσσερις προτάσεις-όροι είναι οι εξής:

1) Το ΚΚΕ αναλαμβάνει τη γραμμή του «ανοιχτού γράμματος» να την κρατήσει ως το τέλος του πολέμου.

2) η Κυβέρνηση δίνει γενική αμνηστία.

3) Ξαναβγαίνει ο «Ριζοσπάστης».

4) Όποιος, μέλος του ΚΚΕ, διαφωνήσει με τη γραμμή του «ανοιχτού γράμματος», θα διαγραφεί από το ΚΚΕ.

«Ριζοσπάστης» 28.10.1945

Η θέση μας στον πόλεμο

Ένα παλιό άρθρο του σ. Ζαχαριάδη

Το πιο κάτω άρθρο του Ζαχαριάδη γράφτηκε στις 22.11.40 στα κρατητήρια της Γενικής Ασφάλειας. Δημοσιεύτηκε στο «Ριζοσπάστη» της 5.12.40, που έβγαζε η «προσωρινή διοίκηση». Η δημοσίευση του άρθρου οφείλεται στην ίδια προσπάθεια που έκανε ο σ. Ζαχαριάδης να χρησιμοποιήσει, εν γνώση του, το όργανο της χαφιεδικής Προσωρινής Διοίκησης, για να δίνει στο κόμμα τη σωστή γραμμή μια και δεν είχε άλλη δυνατότητα.

Σε πολλούς εργαζόμενους θα ξεπροβάλλει η ερώτηση: Αφού αναγκαστικά ο Ελληνοιταλικός πόλεμος είναι κομμάτι του ιμπεριαλιστικού πολέμου Αγγλίας-Άξονα είναι σωστή η θέση του ΚΚΕ στην ιταλοελληνική σύγκρουση. Δε χωρεί καμιά αμφιβολία ότι ο Μεταξάς, όπως τον κάνει τον πόλεμο σήμερα, παίζει το παιχνίδι της ελληνικής πλουτοκρατίας και του εγγλέζικου ιμπεριαλισμού. Γι’ αυτό και βάζει στους φυλακισμένους και εξορίστους κομμουνιστές τον όρο: Για να σας αφήσω να πολεμήστε το φασισμό του Μουσολίνι πρέπει να προσκυνήστε το φασισμό του Μεταξά! Και αν η Αγγλία μας «βοηθά», είναι γιατί έτσι αποχτά πρώτης γραμμής στρατηγική θέση στη Μεσόγειο και στη Νοτιοανατολική Ευρώπη, ορμητήριο για να χτυπήσει αύριο το Χίτλερ από τη στεριά. Ώστε ο εγγλέζικος ιμπεριαλισμός δεν μας «βοηθά» από αγάπη. Γιατι, όπως ο Μουσολίνι στα Δωδεκάνησα, έτσι κι’ αυτός δολοφονούσε τους Έλληνες στην Κύπρο στα 1931. Ούτε ξεχνάμε την Παουέρ, το ΔΟΕ και τόσα άλλα. Ώστε το ΚΚΕ παίζει σήμερα το παιχνίδι του Μεταξά και του εγγλέζικου ιμπεριαλισμού; Η αλήθεια είναι ότι η θέση του ΚΚΕ είναι σήμερα πολύ λεπτή και πολύ δύσκολη. Τα στοιχεία που πρέπει να συγκροτήσουν σήμερα τη γραμμή του ΚΚΕ είναι τούτα δω:

α) Το ΚΚΕ είναι ενάντια στην υποδούλωση της Ελλάδας απ’ το Μουσολίνι και ενάντια στη φασιστική τάξη πραγμάτων του Άξονα.

β) Το ΚΚΕ είναι το ίδιο ενάντια στην υποδούλωση της Ελλάδας απ’ τον εγγλέζικο ιμπεριαλισμό που μας ληστεύει απ’ το 1821 και που είναι σήμερα η συνισταμένη της αντεπαναστατικής και αντισοβιετικής πλουτοκρατίας σ’ όλο τον κόσμο.

γ) Για τον εργαζόμενο λαό της Ελλάδας ο πόλεμος ενάντια στο Μουσολίνι είναι πόλεμος ΕΘΝΙΚΟΣ ΑΜΥΝΤΙΚΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΘΝΙΚΗ ΑΝΕΞΑΡΤΗΣΙΑ. Είναι ακόμα ένας κρίκος στην αλυσίδα από οικονομικούς-εθνικούς-κοινωνικούς-πολιτικούς αγώνες που κάνει ανοίγοντας το δρόμο προς την ολόπλευρη, ολοκληρωτική, προς τη σοσιαλιστική, σοβιετική του απελευθέρωση.

δ) Ο Μεταξάς αποκρούοντας το Εθνικό-Παλλαϊκό μέτωπο κάνει σήμερα πόλεμο φασιστικό-πλουτοκρατικό-αγγλόφιλο.

ε) Το ΚΚΕ πρέπει τον τέτοιο δρόμο του Μεταξά να τον μετατρέψει σε εθνικό-παλλαϊκό-αντιφασιστικό-αντιπλουτοκρατικό-αντιϊμπεριαλιστικό πόλεμο. Ο εργαζόμενος λαός στο μέτωπο και σ’ όλη τη χώρα πρέπει να καταχτήσει την ηγεμονία στο σημερινό πόλεμο. Αυτή είναι ολόκληρη η θέση του ΚΚΕ. Πολεμά με τον Μουσολίνι όχι για χάρη του Μεταξά και της Αγγλίας, μα προς όφελος του εργαζόμενου λαού της Ελλάδας της Βαλκανικής και όλου του κόσμου. Μπορεί στα 1914 μια τέτοια θέση για μια μικρή χώρα νάταν εσφαλμένη. Σήμερα εκτός από τον παγκόσμιο ιμπεριαλισμό υπάρχει και η ΕΣΣΔ. Βασική κατάκτηση της παγκόσμιας και πρωταρχικό στήριγμα για κάθε λαϊκό απελευθερωτικό και επαναστατικό κίνημα. Και με τη σημερινή κατάσταση στη Μεσόγειο-Βαλακάνια-Ευρώπη η θέση του ΚΚΕ στον ελληνο-ιταλικό πόλεμο, όπως μπαίνει στο ανοιχτό γράμμα μου και όπως ξεκαθαρίζεται πιο πάνω σε τελευταία ανάλυση δεν ωφελεί ούτε τον Μουσολίνι-Χίτλερ ούτε τον Μεταξά ούτε την Αγγλία, παρά μόνο το λαό της Ελλάδας και την Παγκόσμια Επανάσταση. Η Ελλάδα δεν θέλει ούτε την κατάχτηση, τις δολοφονίες και τους βιασμούς του Μουσολίνι ούτε το φασισμό του Μεταξά ούτε τον ιμπεριαλισμό της Αγγλίας. Και μέσα στον σημερινό αγώνα της πρέπει να ξεκαθαρίσει όλα αυτά.

στ) Ο ελληνικοϊταλικός πόλεμος είναι κι’ αυτός μια φάση, μια πράξη στον καινούργιο κύκλο από επαναστάσεις και πολέμους που έμπασε την ανθρωπότητα ο ιμπεριαλισμός και ο φασισμός. Οι προλετάριοι και οι αγρότες της Ελλάδας, ολόκληρος ο εργαζόμενος λαός της δεν μπορούσαν να μη δεχτούνε την πρόκληση του Μουσολίνι, δεν μπόρεσαν να δεχτούν το βιασμό του για το λόγο και μόνο ότι έχουν στην πλάτη τους το Μεταξά. Αυτό κάνει τον αγώνα τους πιο δύσκολο και βαρύ, μα δε μπορούσε να τον χαλάσει και τα τελικά αποτελέσματα απ’ τον σημερινό μας αγώνα θα εκτιμηθούν από την ικανότητά μας να ξεκαθαρίσουμε τους λογαριασμούς μας τόσο με το Μουσολίνι όσο και με το Μεταξά και τον Εγγλέζικο ιμπεριαλισμό. Εδώ βρίσκεται το πραγματικό νόημα της θέσης που παίρνουμε σήμερα. Αν είναι σωστή ή όχι θα φανούν όχι οι φλυαρίες μα τα έργα μας.

«Ριζοσπάστης» 28.10.1945

Στην ίδια γραμμή με το «1^ο ανοιχτό γράμμα» του Ζαχαριάδη και το άρθρο του «Η θέση μας στον πόλεμο», κινείται και το, άγνωστο στους πολλούς, άρθρο του Μιλτιάδη Πορφυρογέννη, ηγετικού στελέχους του

ΚΚΕ, που δημοσιεύτηκε (16.5.1941) πριν τη μάχη της Κρήτης στις εφημερίδες "Εσπερινός Ταχυδρόμος" (Χανίων) και "Κρητικά Νέα" (Ηρακλείου).

Ακολουθεί το άρθρο:

Ενωμένοι προς τη Νίκη

Ο Χιτλερισμός, γερμανικός και ιταλικός, αφού στη χώρα του στραγγάλισε τις ελευθερίες και τα δικαιώματα του λαού και τον έριξε σε αφάνταστη δυστυχία και πείνα, ανάλαβε μια πρωτοφανή σε ένταση και έκταση εκστρατεία για να υποδουλώσει ολόκληρο τον κόσμο στο ζυγό της φασιστικής κτηνωδίας και βαρβαρότητας. Η μικρή μας σε έκταση, μα μεγάλη σε ζωή και σε αγώνες για τη λευτεριά χώρα, παραδόθηκε, ηθικά νικήτρια και όχι νικημένη στα χέρια του κατακτητή. Στην Ακρόπολη του Περικλή και της δημοκρατικής Αθήνας, εκεί όπου ακούστηκαν οι συνταρακτικές, και για σήμερα, εκκλήσεις του Δημοσθένη υπέρ της ελευθερίας, σηκώθηκε το σύμβολο της βαρβαρότητας και της δουλείας, ο αγκυλωτός σταυρός.

Και μένει η Κρήτη... Το νησί όπου και η κάθε πέτρα έχει κάτι να διηγηθεί για κάποιο αίμα που χύθηκε σε αγώνα για τη λευτεριά, για κάποιον ηρωισμό, που του στάθηκε μάρτυρας. Στην καινούργια αυτή φάση του τιτανίου αγώνα της Ελλάδας μας, όπου η Κρήτη γίνεται ο προμαχώνας της ελευθερίας, καθήκον του κάθε Έλληνα είναι να σταθεί άξιος στρατιώτης του μεγάλου και ιστορικού αυτού αγώνα, που οι συνέπειες του για το μέλλον του ελληνικού λαού θάναι τεράστιες.

Το ίδιο καθήκον πέφτει και πάνω στους κομμουνιστές. Είναι τιμή μας, που ο φασισμός μας έχει ανακηρύξει τον υπ' αριθμ. 1 εχθρό του και που έχουμε ανοιχτές ακόμα, τις πληγές, που μας έδωσε. Κι' αν μισήσαμε το φασισμό γιατί οδηγεί την ανθρωπότητα σε βαρβαρότητα χειρότερη από μεσαιωνική, τον μισούμε πιο πολύ τώρα, που η βρωμερή μπότα του πατάει σκληρά πάνω στο ματωμένο, το ρημαγμένο σώμα της πατρίδας μας. Στον αγώνα για την άμυνα της Κρήτης, που είναι αγώνας για την απελευθέρωση της Ελλάδος, οι κομμουνιστές πρέπει νάναι στις πρώτες γραμμές. Δεν υπάρχουν διαφωνίες ή επιφυλάξεις, που να μπορούν να τεθούν πάνω απ' το πρώτο, το κύριο, το μοναδικό, για σήμερα, αυτό καθήκον. Ο καθένας μας πρέπει νάναι ανεπιφύλακτα στο πλευρό της Κυβέρνησης στον αγώνα για την άμυνα της Κρήτης, για το τσάκισμα του Χιτλερισμού, για την απελευθέρωση της Ελλάδας μας. Βλέπουμε την απελευθέρωση της Ελλάδας για το τσάκισμα του Χιτλερισμού και των πρακτόρων του σαν ένα τεράστιο βήμα προς την κοινωνική χειραφέτηση των εργαζομένων, προς την κοινωνική πρόοδο. Και όταν ο Ελληνικός λαός νικήσει, και θα νικήσει, τότε στους ήρωες του σημερινού αγώνα θα υψώσει ένα μνημείο αθάνατο μέσα στους αιώνες: θάναι το ζωντανό μνημείο μιας Ελλάδας λεύτερης, πραγματικά λεύτερης, ανεξάρτητης, πραγματικά ανεξάρτητης, ευτυχισμένης, πραγματικά ευτυχισμένης.

Ας φιλοδοξήσει ο κάθε Έλληνας να βάνει όπου ταχθεί, από ένα λιθαράκι στο μεγάλο αυτό ζωντανό μνημείο. Ας δόση το παν για να γίνει η Κρήτη, η ανίκητη Κρήτη, το γρανιτένιο θεμέλιο, όπου θα σπάσει η Χιτλερική θύελλα και όπου θα οικοδομηθεί αύριο το μεγάλο οικοδόμημα της λεύτερης και ευτυχισμένης Ελλάδας. Απαραίτητη προϋπόθεση για την πραγματοποίηση αυτού του ιερού καθήκοντος, είναι να δημιουργηθεί μια πραγματική εθνική ενότητα από όλους τους Έλληνες, που τίμια και ειλικρινά ήλθαν να συμμετάσχουν στον αγώνα, ανεξάρτητα από καταγωγή ή πολιτικά φρονήματα. Υποχρέωση όλων μας ντόπιων και ξένων είναι να συμβάλλουμε γι' αυτό παραμερίζοντας διαφορές, πικρίες ή μνησικακίες. Ενωμένοι όλοι σε μια τέτοια ιερή ένωση και με τη βοήθεια των μεγάλων Δημοκρατιών της γης θα διατηρήσουμε ακλόνητα την πίστη μας στον τελικό θρίαμβο του δίκαιου και ωραίου αγώνα μας.

Ας μην ξεχνούμε πως όλοι οι υπόδουλοι Έλληνες με κρυφά σφιγμένες τις γροθιές και με υγρά από τον πόνο μάτια ατενίζουν σε μας με ελπίδες και με εμπιστοσύνη. Ας γίνουμε άξιοι της εμπιστοσύνης, τους και ας δικαιώσουμε τις ελπίδες τους.

Μιλτιάδης Πορφυρογέννης
Δικηγόρος, πρώην βουλευτής ΚΚΕ

****Σημείωση: Το άρθρο του Μ. Πορφυρογέννη γράφτηκε και δημοσιεύτηκε πριν την έναρξη της «Επιχείρησης Μπαρμπαρόσα» (22 Ιουνίου 1941) που είναι η κωδική ονομασία της εισβολής των ναζιστικών στρατευμάτων στην ΕΣΣΔ. Έτσι, το άρθρο αυτό αποτελεί ακόμα ένα(από τα πολλά) ντοκουμέντο που καταρρίπτει την γκεμπελική προπαγάνδα της φασιστικής αντίδρασης της χώρας μας που υποστηρίζει ότι οι έλληνες κομμουνιστές μπήκαν στη μάχη ενάντια στο ναζιφασισμό αφού οι χιτλερικοί επιτέθηκαν στην ΕΣΣΔ.

Κοινή δήλωση κατά των “Ταγμάτων Ασφαλείας” (19/2/44)

Αι υπογεγραμμέναι οργανώσεις ΕΑΜ-ΕΛΑΣ, του ΕΔΕΣ, τηςς ΕΚΚΑ, η Ελληνική στρατιωτική διοίκησις Αιγύπτου, η Συμμαχική αποστολή εν Ελλάδι, διά των εντεταλμένων αντιπροσώπων των δηλούν και διακηρύσσουν τα κάτωθι:

1)Θεωρούν την κυβέρνησιν του Ράλλη και όλους όσοι την απαρτιζουν ως όργανα εξυπηρετήσεως των εχθρών της Ελλάδος, υποβοηθούντα εις την παντοειδή κατατυράννησιν και εξόντωσιν του ελληνικού ελληνικού λαού και καταπολέμησιν του εθνικού αγώνος ως και του αγώνος των συμμάχων εθνών.

2)Θεωρούν όλους όσοι κατατάγησαν εις τα οργανωθέντα υπό της κυβερνήσεως Ράλλη, εξοπλισθέντα και καθοδηγούμενα υπό των κατακτητών σώματα ειδικής ασφαλείας, τάγματα ευζώνων και χωροφυλακήν και παν άλλο παρόμοιον δημιούργημα των κατακτητών και του Ράλλη ως εχθρούς του έθνους, εγκληματίας πολέμου, υπόλογους εις αυτό διά πράξεις προδοσίας.

3) Καλούν τους ανήκοντας εις τα άνω σώματα ν΄αποχωρήσουν αμέσως από αυτά. Ουδεμία δικαιολογία οιασδήποτε φύσεως μετά την παρούσαν ειδοποίησιν ισχύει.

Κάπου στα βουνά της Ελλάδος

19/2/44

ΕΑΜ-ΕΛΑΣ: Σ. Σαράφης- Π. Ρούσος. Αντιπροσωπεία ΕΔΕΣ: Π. Νικολόπουλος - Κ. Πυρομάγλου. Αντιπροσωπεία ΕΚΚΑ : Δ. Ψαρός- Γ. Καρτάλης. Αντιπροσωπεία Ελλ. στρ. διοικ. Αγύπτου : συντ. Κρις. Συμμ. αποστολή εν Ελλάδι: συντ. Κρις.

(Κείμενα Εθνικής Αντίστασης, τόμος Α’ , σελ. 63-64)

Ιορδάνης Σαπουτζόγλου

Ένα μικρό αφιέρωμα στον μαχητή της Στενής Αυτοάμυνας Θεσσαλονίκης (Ο.Π.Λ.Α), στον Ιορδάνη Σαπουτζόγλου. Αν ο Αλβανός Ακίνδυνος ήταν η ψυχή της ΟΠΛΑ Θεσσαλονίκης, ο Ιορδάνης Σαπουτζόγλου ήταν το πρωτοπαλίκαρό της. Ο πιο σκληρός και αποφασισμένος μαχητής της.

Το κείμενο προέρχεται από το πολύ καλό βιβλίο του Τάσου Κατσαρού, "Μια απόφαση μάχομαι μέχρι το τέλος. Στενή Αυτοάμυνα (ΟΠΛΑ) 1946-1947", (Καβάλα 2003, αυτοέκδοση). Όπως μας πληροφορεί ο συγγραφέας, ο τίτλος του βιβλίου, "Μια απόφαση μάχομαι μέχρι το τέλος", ήταν ένα τραγούδι που "σιγοτραγουδούσαν οι κουρασμένες φωνές των τραυματισμένων πολιτοφυλάκων σε κάποιο νοσοκομείο της Λερίντα στον Ισπανικό εμφύλιο". Διαβάζοντας το βιογραφικό του παρτιζάνου Ιορδάνη Σαπουτζόγλου, δεν θα μπορέσουμε να μην προβούμε στις ανάλογες συγκρίσεις.


Τιμή για πάντα στον Ιορδάνη Σαπουτζόγλου.
 

 Ο Ι. Σαπουτζόγλου.
 

Σημείωμα της Ασφάλειας πίσω από τη φωτογραφία του Σαπουτζόγλου.

Γεννήθηκε στα τέλη του 1924 στη Θεσσαλονίκη. Είχε έναν αδελφό, τον Πρόδρομο, γεννημένο επίσης στη Θεσσαλονίκη το 1927. Ήταν παιδιά φτωχής οικογένειας. Από νωρίς στερήθηκαν τους γονείς τους, οι οποίοι σκοτώθηκαν το 1941 στον πόλεμο. Ο Ιορδάνης διακρίθηκε στο άθλημα της πυγμαχίας. Έλαβε μέρος σε αγώνες και ήταν από τους καλύτερους.
Στην κατοχή δεν ανακατεύτηκε με το αντάρτικο ως το 1943. Η πείνα της κατοχής τον ανάγκαζε να παίρνει το μόνο μεταφορικό μέσο που είχε, ένα ποδήλατο, και να πηγαίνει χιλιόμετρα μακριά από την πόλη, στο Σταυρό και στην Ολυμπιάδα, για να βρει τρόφιμα. Ο πόλεμος και ο θάνατος των γονιών του, τον έκαναν σκληρό. Μόνο έτσι μπορούσε να επιβιώσει κανείς στα δύσκολα εκείνα χρόνια.

Το 1944, καθώς ο λαός στέναζε από την επιβολή της φασιστικής κατοχής, μια γυναίκα αριστερών καταβολών, από τη γειτονιά του Σαπουτζόγλου, πήγε στον ίδιο κλαίγοντας και του κατήγγειλε το γεγονός ότι ο αρχηγός της συμμορίας των ταγματασφαλιτών μπήκε στο σπίτι της για να σκοτώσει τον άνδρα της. Επειδή, όμως, δεν τον βρήκε, έκλεψε τα λιγοστά χρυσαφικά της, που τα κρατούσε για ώρα ανάγκης. Οργισμένος ο Ιορδάνης, καθώς πλέον το φαινόμενο αυτό ήταν καθημερινό, πήγε στο σπίτι του ταγματασφαλίτη. Αλλά αντί για τον ίδιο, συνάντησε τη γυναίκα του. Της ζήτησε εξηγήσεις και απαίτησε να επιστραφούν πίσω τα κλεμμένα. Η γυναίκα προσποιήθηκε ότι δεν γνώριζε τίποτα για την υπόθεση, ενώ ταυτόχρονα έριξε ύπουλα τα χρυσαφικά κάτω από τον καναπέ, νομίζοντας ότι έτσι θα ξεγελούσε τον Ιορδάνη.
Αυτός, όμως την αντιλήφθηκε και με απειλητικό ύφος της έδωσε να καταλάβει ότι δεν είχε άλλη επιλογή από το να του τα δώσει πίσω. Έτσι τα πήρε κι έφυγε.

Η γυναίκα του ταγματασφαλίτη κατήγγειλε το περιστατικό στην Αστυνομία. Μια βεντέτα δίχως τέλος, μόλις είχε αρχίσει. Ένας αστυνομικός ήρθε στο σπίτι του για να τον συλλάβει. Του ζήτησε να τον ακολουθήσει. Ο Ιορδάνης αρνήθηκε και με έντονο και αποφασιστικό ύφος, έτοιμος για όλα, του ζήτησε να σηκωθεί και να φύγει. Ήθελε να καταλάβουν ότι δε φοβόταν τίποτα. Θα πουλούσε ακριβά το τομάρι του.

Ο αστυνομικός έφυγε και επέστρεψε με έναν ανώτερο Αξιωματικό. Χτύπησαν την πόρτα του σπιτιού του και αιφνιδιάζοντας τον, τον συνέλαβαν. Καθώς προχωρούσαν κι ενώ βρισκόντουσαν σε ένα στενό δρομάκι, ο Σαπουτζόγλου τους έπιασε από τα κεφάλια και άρχισε να τους γρονθοκοπεί. Σ’ αυτό τον βοήθησε η πυγμαχία που γνώριζε καλά. Μέχρι να συνέλθουν οι δύο αστυνομικοί, ο Ιορδάνης είχε εξαφανιστεί στα γύρω στενά. Ούτε οι πυροβολισμοί που έπεσαν κατάφεραν να τον σταματήσουν. Έτσι, έμειναν μόνο με την ταυτότητα του, την οποία είχαν πάρει κατά τη σύλληψη του. Μετά από αυτό το γεγονός, ντροπιασμένοι, δεν ανέφεραν τίποτα στο τμήμα.

Η παρανομία και το αντάρτικο ήταν μονόδρομος. Όχι μόνο για τον Ιορδάνη, αλλά και για όλους τους αγωνιστές που πολεμούσαν για ανεξαρτησία και κοινωνική δικαιοσύνη, ενάντια στα φερέφωνα των Γερμανών, που θησαύριζαν πολιτικά από τον πατριωτισμό των λαϊκών τάξεων. Η σύγκρουση μεταξύ των λαϊκών δυνάμεων και των εθνικοφρόνων πήρε χαρακτήρα μαζικό. Η Θεσσαλονίκη στέναζε από τους παρακρατικούς. Έγιναν άγριες συγκρούσεις ανάμεσα στους αντάρτες και τους ταγματασφαλίτες. Οι φασίστες υποχώρησαν χάνοντας πολλούς δικούς τους, μαζί και τον κλέφτη των χρυσαφικών.

Ο Ιορδάνης οργανώθηκε στην πολιτοφυλακή. Στο σπίτι του είχε αποθηκεύσει πολλά όπλα. Φοβήθηκε, όμως, μήπως συνελάμβαναν τον αδελφό του και γι' αυτό το λόγο πήρε τα όπλα και ότι άλλο ενοχοποιητικό στοιχείο υπήρχε στο σπίτι του και τα έκρυψε σε σπίτια αγωνιστών. Αποφάσισε, μάλιστα, να μην επιστρέψει στο σπίτι του, γιατί κάτι τέτοιο θα ήταν επικίνδυνο. Πριν φύγει, όμως, προειδοποίησε ένα δωσίλογο περιπτερά και τους εθνικόφρονες της γειτονιάς του να κάτσουν φρόνιμα, διότι την επόμενη φορά που θα έσχιζαν αφίσες και θα προπηλάκιζαν λαϊκούς αγωνιστές, θα απαντούσε ο ίδιος με κάθε μέσο που θα διέθετε.

Αργότερα, για να αντιμετωπίσει τους θρασύδειλους, έγινε μέλος της Ο.Π.Λ.Α. (οργάνωση Προστασίας Λαϊκών Αγωνιστών). Εν τω μεταξύ, έμαθε ότι και ο αδελφός του, αγανακτισμένος κι αυτός με την κατάσταση, οργανώθηκε στη Μ.Λ.Α. (Μαζική Λαϊκή Αυτοάμυνα). Γι' αυτό το λόγο συναντήθηκε με τον υπεύθυνο της Μ.Λ.Α. και του ζήτησε να τον διαγράψει. Υποσυνείδητα, κατάλαβε ότι ο ίδιος δε θα είχε καλό τέλος, γι' αυτό ήθελε να προφυλάξει τον μικρό του αδελφό, Πρόδρομο. Ο αρχηγός δέχτηκε.

Μια μέρα πήγε κρυφά στο σπίτι του για να συναντήσει τον αδελφό του. Ένας χαφιές της γειτονιάς, όμως τον κάρφωσε και σε λίγα λεπτά η Αστυνομία είχε περικυκλώσει το σπίτι του. Χτύπησαν δυνατά την πόρτα. Τα δυο αδέλφια την έφραξαν με τραπέζια.

Θέλοντας να παραπλανήσουν τον Ιορδάνη, έκαναν μια εικονική αποχώρηση, δίνοντας την εντύπωση ότι τάχα πίστεψαν ότι δεν ήταν κανείς στο σπίτι. Ο Ιορδάνης, όμως, κατάλαβε την παγίδα που πήγαιναν να του στήσουν και το είπε στον αδελφό του. Παρόλα αυτά, δεν ήθελε σε καμία περίπτωση να παραμείνει στο σπίτι και αποφάσισε να διαφύγει μόνος. Βγήκε από την καπνοδόχο, πήδηξε στο διπλανό σπίτι και έτρεξε να κρυφτεί. Αλλά, δυστυχώς, τα πάντα ήταν αποκλεισμένα. Έτσι, τον συνέλαβαν. Στο δρόμο για το κρατητήριο και την ασφάλεια, τον ξυλοκόπησαν άγρια.

Μετά από μέρες πήγε ο αδελφός του στο επισκεπτήριο με λίγα τρόφιμα και τον αντίκρισε γεμάτο μελανιές σ' όλο του το σώμα. Οι χωροφυλακές έβγαζαν πάνω του όλο το μίσος που έτρεφαν γι' αυτόν και για όλους τους αγωνιστές. Ύστερα από μέρες ο Ιορδάνης ξαναήρθε στο σπίτι. Εξήγησε στον αδελφό του ότι είχε βγει, γιατί δεν υπήρχε επίσημη κατηγορία σε βάρος του.

Η συμμετοχή του στην Ο.Π.Λ.Α. είχε καταλυτικό χαρακτήρα. Έλαβε μέρος σε τρεις σημαντικές ενέργειες: επίθεση με πιστόλι στον ταγματασφαλίτη περιπτερά Δημητριάδη, επίθεση με χειροβομβίδα στον Βασιλικό Επίτροπο Ταμβακά και η κυριότερη και κορυφαία, επίθεση στο λεωφορείο της Αεροπορίας στην οδό Μισραχή (σημερινή Φλέμιγκ), με τέσσερις νεκρούς και οκτώ βαριά τραυματισμένους.

Μετά την εξάρθρωση της Ο.Π.Λ.Α., καταζητούνταν από την Αστυνομία και το στρατό της Θεσσαλονίκης, ως ένας από τους πιο επικίνδυνους.

Οι κατηγορίες που του απηύθυναν ήταν πολλές και βαριές και θα τον οδηγούσαν σίγουρα στο εκτελεστικό απόσπασμα. Κυνηγημένος, κατέφυγε στα ναυάγια, (σημερινή περιοχή του «Μακεδονία Παλλάς»), όπου ρυμουλκούσαν και επισκεύαζαν κατεστραμμένα από τον πόλεμο πλοία. Κάποιος, όμως τον κάρφωσε κι έτσι τον περικύκλωσε εκεί η μισή αστυνομική δύναμη Θεσσαλονίκης.

Αυτό που έκανε τους αγωνιστές να ξεχωρίζουν από τους υπόλοιπους ανθρώπους, ήταν η αξιοπρέπεια και η αυτοθυσία τους. Ο Ιορδάνης Σαπουτζόγλου παρέμεινε πιστός στις ιδέες της κοινωνικής δικαιοσύνης και της αγάπης του για τον άνθρωπο. Κουβαλούσε πάντα επάνω του ένα όπλο και δηλητήριο. Στην περίπτωση που τον συνελάμβαναν, θα αυτοκτονούσε για να μην προδώσει. Θα έλεγε κανείς πως θυμίζει ήρωα του Ντοστογιέφσκι.

Η Αστυνομία του επιτέθηκε. Αντάλλαξαν πυροβολισμούς και ο κλοιός άρχισε να σφίγγει γύρω του. Ένας ... εναντίον πολλών! Το ραντεβού με την ιστορία είχε έρθει!
Ο Ιορδάνης σηκώθηκε όρθιος και φώναξε: «Έτσι πολεμούν και έτσι πεθαίνουν οι άνδρες!» και με την τελευταία σφαίρα έδωσε τέλος στη ζωή του, πεθαίνοντας όπως αρμόζει σε έναν ολοκληρωμένο επαναστάτη.

Αργότερα, κάλεσαν τον αδελφό του στο τμήμα για αναγνώριση. Τον πλησίασε τότε ένας Αξιωματικός και τον χτύπησε φιλικά στον ώμο, λέγοντας του ότι τέτοια παλικάρια χρειαζόταν η Αστυνομία. Στη συνέχεια ο αδελφός του πήρε το άψυχο κορμί του και έφτιαξε κάπου ένα πρόχειρο μνήμα με κάγκελα, όπου και τον έθαψε. Μερικές μέρες αργότερα, αντιλήφθηκε ότι τα κάγκελα έλειπαν. Κανείς δεν ήξερε αν ήταν ακόμη θαμμένος εκεί ο Ιορδάνης.

Σήμερα, το μόνο που θυμίζει τη ζωή και τον αγώνα του, είναι η ονομασία ενός δρόμου, εκεί κάπου στην Άνω Πόλη. Το όνομα του δόθηκε στον δρόμο, από τον μετέπειτα Δήμαρχο Συκεών, Παναγιώτη Αφαλή.

Ο Ιορδάνης Σαπουτζόγλου συμβολίζει για μένα τον ανθό της Ελληνικής εργατικής τάξης, που διώκεται απ' όλες τις αστυνομίες του κόσμου. Είναι ένας αγωνιστής όπως όλοι αυτοί που γέμισαν τους ομαδικούς τάφους στα πεδία των μαχών ή όπως κάποιοι άλλοι που σάπισαν στα κολαστήρια της Μακρονήσου ή της Γυάρου, στερούμενοι κάθε ανθρώπινο δικαίωμα.
Ο Σωτήρης Παγιαβλάς τον θυμόταν με κοντό στρατιωτικό παντελόνι να κατεβαίνει στις γειτονιές για να στρατολογήσει νέους μαχητές. Το ανήσυχο του πνεύμα δεν μπορούσε να φυλακιστεί σε μια απλή κατάσταση επιβίωσης ή στη χειρότερη περίπτωση, συνδιαλλαγής με το καθεστώς. Σαν νέος προλετάριος γνώριζε ότι το μόνο που μπορούσε να χάσει ήταν οι αλυσίδες του και να κερδίσει έναν ολόκληρο κόσμο! Χωρίς να χρειαστεί να διαβάσει Μαρξ ή άλλους θεωρητικούς, μέσα σε μερικούς μήνες έκανε πράξη όλες τις θεωρίες του επαναστατικού κινήματος.
Τιμή για πάντα.

απο karhergr

Καρακόλιθος 25 Απριλίου 1944

Με μια ακόμη υπόθεση της Κατοχής θα ασχοληθούμε στο δεύτερο θέμα μας. Πρόκειται για άλλο ένα έγκλημα πολέμου που διεπράχθη από τις γερμανικές δυνάμεις κατοχής στις 25 Απριλίου 1944, για την εκτέλεση δηλαδή 134 αμάχων ανδρών ως αντίποινα για ενέδρα του ΕΛΑΣ στον Καρακόλιθο Βοιωτίας. Αφού υπενθυμίσουμε ότι τα αντίποινα από στρατιωτικές δυνάμεις εις βάρος αμάχων ήταν και είναι πάντοτε έγκλημα πολέμου, ας έλθουμε στα γεγονότα:

Οσοι έχουν ταξιδέψει στον παλιό δρόμο που οδηγούσε από τη Λιβαδειά στην Αράχωβα γνωρίζουν ότι η θέση Καρακόλιθος, εκτός από πολύ όμορφη, είναι και εξαιρετικά κατάλληλη για "στήσιμο ενέδρας" καθώς το στενό πέρασμα ανάμεσα στις δυο λοφοπλαγιές παρέχει την απαραίτητη κάλυψη ενώ και η διαφυγή είναι εύκολη προς το βουνό αριστερά όπως κατευθυνόμαστε από Λιβαδειά προς Αράχωβα. Ολα αυτά δεν είχαν διαφύγει από τον ΕΛΑΣ και στις 25 Απριλίου 1944 τμήμα του κτύπησε ομάδα Γερμανών αξιωματικών που κινούνταν στον επαρχιακό δρόμο με δύο αυτοκίνητα και αρκετούς μοτοσυκλετιστές ως συνοδεία.
Η επίθεση του ΕΛΑΣ ήταν αστραπιαία και αποτελεσματική.

Σύμφωνα με την Ιστορία της Αντίστασης 1940-1945, Εκδόσεις Αυλός, 9 Γερμανοί έπεσαν νεκροί, μεταξύ των οποίων ένας συνταγματάρχης και άλλοι 3 αξιωματικοί. Από την πλευρά τους οι Γερμανοί επισήμως έκαναν λόγο για 2 Γερμανούς αξιωματικούς νεκρούς από το κτύπημα. Πιθανότατα, η γερμανική άποψη για τις απώλειες είναι η αληθινή για δύο λόγους: 1. Η πασίγνωστη για τη μεθοδικότητά της γερμανική γραφειοκρατία απεδείχθη ότι κατέγραφε με ακρίβεια τα πάντα μέχρι και την τελευταία στιγμή του πολέμου και 2. Ασφαλώς οι αντάρτες του ΕΛΑΣ μετά την επίθεση δεν στάθηκαν να μετρήσουν τις εχθρικές απώλειες ώστε να έχουμε μια αξιόπιστη μαρτυρία από μέρους τους.

Αυτό πάντως λίγη σημασία έχει. Εκείνο που είναι σημαντικό και ενδιαφέρει είναι ότι αμέσως οι Γερμανοί προέβησαν σε αντίποινα και την ίδια μέρα 25 Απριλίου 1944 εξετέλεσαν 134 αμάχους άνδρες εκ των οποίων οι 110 ήταν κρατούμενοι στις φυλακές Λιβαδειάς.
Η διαταγή για τα αντίποινα δημοσιεύτηκε στο Βήμα της 2ας Μαϊου 1944.

Εκτός από του κρατούμενους στις φυλακές Λιβαδειάς υπάρχουν θύματα από το Δίστομο, το Κυριάκι και 39 Λαμιώτες. Ομως πώς βρέθηκαν οι Λαμιώτες στη Λιβαδειά; Ο Mark Mazower στο βιβλίο του "Η Ελλάδα του Χίτλερ" αναφέρει: "... Αυτό που συνέβη στη Λαμία την ημέρα του Αγίου Γεωργίου (23 Απριλίου 1944) ήταν τυπικό γι' αυτού του είδους τις επιχειρήσεις: ξαφνικά στρατιώτες μπλοκάρισαν ένα μέρος της πόλης και όλοι οι κάτοικοι που ήταν πάνω από 14 χρονών διατάχθηκαν να σταθούν στην κεντρική πλατεία με τα χέρια ψηλά. Αξιωματούχοι της SD ήλεγχαν τα χαρτιά τους και, με την υπόδειξη ενός μασκοφόρου Ελληνα δωσίλογου, έστειλαν πολλούς στη φυλακή. Μια εβδομάδα αργότερα 35 από αυτούς οδηγήθηκαν στη Λιβαδειά και τουφεκίστηκαν εκεί. Αλλοι σκοτώθηκαν αργότερα σε περαιτέρω αντίποινα". Αυτοί λοιπόν πρέπει να ήταν οι άτυχοι Λαμιώτες που έπεσαν στον Καρακόλιθο.

Οι άμαχοι Ελληνες που εκτελέστηκαν είναι οι εξής, σύμφωνα με τα "Κατοχικά" της Κούλας Ξηραδάκη.

Από τη Λιβαδειά
Λουκάς Ταμπάκης, Ευάγγελος Ταμπάκης 27, Γεώργιος Καραμάνης, Ευστάθιος Παντελόπουλος, Ευστάθιος Αγραφιώτης, Γεώργιος Κουτσονίκας 27, Δημήτριος Θεοδοσόπουλος 23, Μιχαήλ Αρούνης 17, Χρήστος Μανιάς 24, Αθανάσιος Μάγκας, Νικόλαος Φλώρος 20, Γεώργιος Μπότσης, Φίλιππος Ντόκος 25, Κώνσταντίνος Μακρόπουλος, Ματθαίος Μωραίτης, Μιχαήλ Φοριάρης 22, Ανάστασιος Βαλλάς, Σωτήριος Πασάς 30, Χαράλαμπος Μήτσου 35, Κωνσταντίνος Πατής 24, Κωνσταντίνος Κουτσονίκος 24, Λεονάρδος Κουντουριώτης 55, Γεώργιος Μπεχλιβανόπουλος 18, Γεώργιος Μανταζής 24, Αλέξανδρος Ξυλομελέτης 27, Ευθύμιος Ντέμος, Αθανάσιος Κουντούρης, Κωνσταντίνος Μακρής, Θεόδωρος Συμεωνίδης 42, Ανάστασιος Σακελλαρόπουλος 24, Βασίλειος Γιακουμής, Λάζαρος Ανθόπουλος, Παναγιώτης Αθανακλίδης, Ευάγγελος Χαλκιδάκης, Κωνσταντίνος Καστανίδης, Γεώργιος Ζαχαρίου, Γεώργιος Φοντόπουλος, Δημήτριος Σπάρος, Ευάγγελος Αγγελακάκης, Γεώργιος Μάτσας 22, Γρηγόριος Κωνσταντίνου, Θρασύβουλος Βάμβας, Σπύρος Πάλλας, Κοσμάς Τριάντης 40, Γεώργιος Σιγάλας, Λεωνίδας Σκληρός, Δημήτριος Μαντηλαράς, Αθανάσιος Αποστολίδης, Κωνσταντίνος Τσαουσάνης, Ιωάννης Δέδες, Νικόλαος Μελισσαράκος, Λουκάς Βασιλείου, Πέτρος Σταματάκης, Σπύρος Σιδέρης, Μιχαήλ Ζώντικας, Γεώργιος Ζυγογιάννης, Δημήτριος Καπούλας 43, Κωνσταντίνος Παπαϊωάννου 29, Χρήστος Ζαρίδης 33, Γεώργιος Τσιαμάτης, Χαράλαμπος Καλύβας 18, Ιωάννης Καλύβας 29, Σίμος Χ. Λάμπρου.

Από το Δίστομο
Δημήτριος Σφουντούρης 28, Οθων Καραγιάννης 24, Ευστάθιος Σιδέρης 23, Ιωάννης Γαβρίλης 24.

Από το Κυριάκι
Θεόδωρος Λαζάρου 24, Γεώργιος Σκόντρας 27, Νικόλαος Α. Τσούρας 22, Νικόλαος Γ. Τσούρας 22, Λουκάς Κουτσίκος 23, Κωνσταντίνος Μπενέκος 21, Χαράλαμπος Κόλλιας 26, Κωνσταντίνος Βεννάς 22, Λουκάς Κότσου 26.

Από τη Λαμία
Βασίλειος Κατζάλης 34, Γεώργιος Σκούρας 32, Ευάγγελος Στάικος, Κωνσταντίνος Τραχανάς, Ευστάθιος και Γεώργιος Μουρούνης, Φλώριος Αναστασίου, Δημοσθένης Ταξιάρχης, Ευάγγελος Ζηρός, Γεώργιος Κοντρόπουλος, Γεώργιος Ευθυμιόπουλος, Βασίλειος Λέκκας 31, Γεώργιος Κούζας, Δημήτριος Κουφοκώστας 19, Γρηγόρης Παρδάλης 23, Κωνσταντίνος Γαούζος 26, Βασίλειος Μανιγιώτης, Ηλίας Σκουντεράκος, Ευστάθιος Στραγγυλάκος 38, Δημήτριος Καπετανάκης 22, Ευστάθιος Δάρδης, Αλέξανδρος Καρέτσος 30, Νικόλαος Μπαρώνος 32, Αντώνιος Κάκος 33, Ευθύμιος Μπελάκης 39, Ιωάννης Μπελάκης 22, Ευστάθιος Γιαννακόπουλος 35, Απόστολος Κοντογιώργος, Θεόδωρος Γκόλτσος, Γεώργιος Τσέλιος, Χρήστος Στοφόρος, Κομνάς Κομνάς, Ευάγγελος Κουρκουτάς 27, Λουκάς Τζίφας, Λουκάς Θανασάκος 28, Απόστολος Κουρογιάννης, Απόστολος Κουρούμπαλης.

Τα υπ' αριθμ. 368 και 287/1945 βουλεύματα του Ελληνικού Γραφείου Εγκλημάτων Πολέμου αποφαίνονται ότι υπεύθυνοι για το έγκλημα είναι ο συνταγματάρχης Χάιζελ, ο λοχαγός Βέρνερ, ο υπολοχαγός Μάαρ και ο λοχίας Γιανς. Οι ίδιοι αυτοί Γερμανοί ευθύνονται και για την πλήρη καταστροφή του Υψηλάντη Βοιωτίας στις 10 Αυγούστου 1944.

Αναδημοσίευση απο
http://viotiastory.blogspot.com/2007/04/25-1944.html

Το Σύμφωνο του Δυρραχίου

Το Σύμφωνο μεταξύ ΕΑΜ-ΕΛΑΣ και Ελληνικού Στρατού (ΕΣ) στην Πελοπόννησο (Αύγουστος 1943) :

«Άρθρον 1
Α) Οι πρώτοι των συμβαλλομένων αποκηρύσσουν και καταγγέλλουν ενώπιον του Ελληνικού Λαού το εις τον Συνταγματάρχην Παπαδόγκωναν Διoνύσιoν αποδιδόμενον προδοτικόν σύμφωνον μετά του Ιταλού διοικητού του 640υ Συντάγματος Πεζικού Ντόρια Ντομένικο, ως τελείως άσχετον προς αυτούς, πράγμα όπερ εγένετο δι' επιστολής των από της πρώτης ημέρας της γνωστοποιήσεώς του και ως αντιπροσωπεύον μεγίστην εθνικήν προδοσίαν.
Β) Ομοίως την υπ' αριθμόν 27 προκήρυξιν, διά της οποίας γνωστοποιείται ότι ο ΕΣ συνιστάται εν ονόματι του Βασιλέως των Ελλήνων Γεωργίου Β', ως πράξιν άγνωστον και αντίθετον προς τας ιδιαιτέρας των αρχάς και τους σκοπούς της συστάσεως του ΕΣ.

Άρθρον 2
Α) Δια την αποκατάστασιν της αληθείας και την απονομήν των ευθυνών θα συγκροτηθή μικτή επιτροπή εξ αντιπροσώπων του ΕΛΑΣ και του ΕΣ, ήτις θα εξετάση: α) Τα εις βόρειον Τριφυλίαν λαβόντα χώραν αιματηρά γεγονότα και τον καταλογισμόν της ευθύνης εις τον πράγματι έχοντα ταύτην κτλ. β) Την υπόθεσιν του 005866 πρωτοκόλλου ην και παραπέμπει εις ειδικόν δικαστήριον συγκείμενον εξ αντιπροσώπων των οργανώσεων ΕΛΑΣ και ΕΣ και αντιπροσώπων του Ελληνικού Λαού τιμίων, ευσυνειδήτων και ευυπολήπτων.

Άρθρον 3
Α) Μεταξύ των ομάδων θα γίνη έλεγχος παρά της ειδικής ως άνω επιτροπής και θα πραγματοποιηθή, εφ' όσον υπάρχουν, εκκαθάρισις αυτών από α) άτομα ευνοούντα τας αρχάς Κατοχής, «Αξονικά» β) αξιωματικούς ή οπλίτας ανήκοντας εις την οργάνωσιν ΕΟΒ ή εις οιανδήποτε άλλην παρομοίαν εφ' όσον δεν δηλώσουν δι' υπευθύνων δηλώσεων ότι προ της ελευθέρας θελήσεως του Ελληνικού Λαού δεν θα επιδιώξουν αντιθέτως προς την θέλησίν του πραξικοπηματικήν λύσιν του πολιτειακού και πολιτικού προβλήματος της χώρας, γ) άτομα εις βάρος των οποίων εκκρεμούν υποθέσεις εμποδίζουσαι την παραμονήν των εις τας ομάδας, προδότας, υπευθύνους φόνων, κατασκόπους, υπευθύνους ληστειών και συνεργάτας των κατακτητών. [Για τα ανωτέρω άτομα επιβάλλεται] η απομάκρυνσίς των εκ των ομάδων και η επιβολή, όπου ενδείκνυται, αντιστοίχων κυρώσεων.

Άρθρον 4
Α) Παρά των πρώτων ως άνω συμβαλλομένων αναγνωρίζονται αι οργανώσεις ΕΑΜ-ΕΛΑΣ ως Οργανώσεις Εθνικοαπελευθερωτικαί και [ούτοι]
δηλούσιν ότι θα αγωνισθώσι διά την επικράτησιν των σκοπών του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ που είναι: 1) Αγών διά την Εθνικήν απελευθέρωσιν. 2) Λύσις του εσωτερικού προβλήματος δια της ελευθέρας εκδηλώσεως της θελήσεως του Ελληνικού λαού και κατοχύρωσις του καθεστώτος τούτου εναντίον παντός αντιδραστικού αντιλαϊκού στοιχείου.
Β) [Οι πρώτοι ως άνω συμβαλλόμενοι] αναγνωρίζουν και δηλούν ωσαύτως ότι η μέχρι τούδε δράσις των οργανώσεων ΕΑΜ-ΕΛΑΣ υπήρξεν απολύτως εθνική και ο κύριος συντελεστής της προαγωγής και αναπτύξεως του εθνικοαπελευθερωτικού ημών κινήματος.
Γ) Αναγνωρίζουν επίσης και τας διαφόρους οικονομικάς διεκδικήσεις του Ελληνικού λαού.

Άρθρον 5
Α) Παρά τω αρχηγείω των ομάδων ΕΣ τοποθετείται αντιπρόσωπος του ΕλΑΣ δια την πληρεστέραν συνεργασίαν και κατανόησιν, όπως αντιστοίχως δύναται ο ΕΣ να τοποθετή τοιούτον παρά τον ΕΛΑΣ.

Άρθρον 6
Ο ΕΣ δέχεται ως ιδικούς του σκοπούς τους ως άνω δια το ΕΑΜ-ΕΛΑΣ αναφερομένους και διατηρεί τας ήδη υφισταμένας ομάδας του υπό το γνωστόν των έμβλημα.

Άρθρον 7
Α) Του λοιπού η στρατολογία ανταρτών θα ενεργήται μόνον διά του ΕΛΑΣ και των παραδεχομένων τας αρχάς του παρόντος αξιωματικών, αι δε συγκροτούμεναι μονάδες θα φέρουν την ονομασίαν του ΕΛΑΣ και θα δρουν υπό την στρατιωτικήν και πολιτικήν αυτού πλαισίωσιν και καθοδήγησιν.

Άρθρον 8
Α) Άπαντα τα υπό του Στρατηγείου Μέσης Ανατολής διατιθέμενα υλικά θα παραλαμβάνονται και θα διατίθενται παρά του Γενικού Αρχηγείου αναλόγως των εκάστοτε αναγκών.

Άρθρον 9
Α) Άμα τη εγκρίσει του παρόντος συμφωνητικού δύναται να γίνη μετάταξις ανταρτών ΕΣ εις τον ΕΛΑΣ και αντιστρόφως.

Άρθρον 10
Α) Πάσα κίνησις εκ μέρους οιουδήποτε αξιωματικού ή πολιτικού αντίθετος προς το πνεύμα της συμφωνίας ταύτης δεν αναγνωρίζεται παρ' ουδενός των συμβαλλομένων και χαρακτηρίζεται ως εμπόδιον εις την προσπάθειαν προς ολοκλήρωσιν της εθνικής ενότητος.
Β) Η οργάνωσις ΕΣ θα δέχεται εις τους κόλπους της αξιωματικούς, οίτινες θα παραδέχωνται τους όρους της παρούσης συμφωνίας και ουδέποτε θα θελήσουν να τους παραβούν. Το αυτό ισχύει δι' αμφοτέρους τους συμβαλλομένους.
Γ) Εκφράζεται η πεποίθησις ότι υπό τας επιτακτικάς εθνικάς ανάγκας θα συντελεσθή ταχέως η συγχώνευσις των οργανώσεων ΕΑΜ-ΕΛΑΣ και ΕΣ ως αποτέλεσμα του ήδη αρξαμένου Εθνικού αγώνος.
Δ) Εφ' όσον δεν πραγματοποιηθή απόλυτος συγχώνευσις με το ΕΑΜ - ΕΛΑΣ, η οργάνωσις ΕΣ αναλαμβάνει την υποχρέωσιν του πρώτου όρου του άρθρου 4 «Αγών διά την εθνικήν ελευθερίαν» ίνα αυτοδιαλυθή και οι οπαδοί της, και ως άτομα και ως μέλη της, να αγωνισθούν διά την πραγματοποίησιν του δεύτερου όρου «Επικράτησις του καθεστώτος της θελήσεως του Ελληνικού λαού και κατοχύρωσις του καθεστώτος τoύτoυ» .
Ε) Ο ΕΣ αναλαμβάνει την υποχρέωσιν να τροφοδοτή τον ΕΛΑΣ με αξιωματικούς, εφ' όσον ήθελε ζητηθή τούτο, οίτινες μετά την εις τον ΕΛΑΣ ένταξίν των θα ανήκουν αποκλειστικώς και οργανικώς εις τούτον.

Άρθρον 11
Α) Τα μέλη αμφοτέρων των συμβαλλομένων οργανώσεων είναι ελεύθερα να διακηρύττουν δημοσία τας αρχάς, πεποιθήσεις και ιδεολογικάς των κατευθύνσεις, αρκεί να μην εκθέτουν πρόσωπα ανήκοντα εις μίαν των συμβαλλομένων οργανώσεων.
Β) Πάσα τοιαύτη παράβασις θα εκδικάζηται υπό ειδικής επιτροπής οριζομένης από κοινού εν αναλογία, αι αποφάσεις της οποίας θα είναι υποχρεωτικαί και απολύτως λελυμέναι διά τους ως άνω συμβαλλομένους.

Άρθρον 12
Α) Δια την ενιαίαν διεύθυνσιν και οργάνωσιν του κινήματος και των επιχειρήσεων εις την Πελοπόννησον συγκροτείται Τριμελές Γενικόν Αρχηγείον υπό στρατιωτικόν, πολιτικόν και καπετάνιον.
Β) Ως στρατιωτικός αρχηγός του ανωτέρω Γενικού Αρχηγείου τοποθετείται ο συνταγματάρχης πεζικού Γιαννακόπουλος Αθανάσιος ως εκπρόσωπος του ΕΛΑΣ και του ΕΣ. Τα δύο έτερα μέλη θα ορισθούν από το ήδη υπάρχον Γενικόν Αρχηγείον ΕΛΑΣ Πελοποννήσου.
Γ) Δια την συγκρότησιν των στρατιωτικών υπηρεσιών του γενικού αρχηγείου θα χρησιμοποιηθούν αξιωματικοί ανήκοντες εις τον ΕΛΑΣ και τον ΕΣ.
Δ) Μέχρι πλήρους συγχωνεύσεως ΕΣ και ΕΛΑΣ το γενικόν αρχηγείον θα φέρει την ονομασίαν «Γενικόν Αρχηγείον Σωμάτων Πελοποννήσου».
Ε) Το Γενικόν Αρχηγείον Σωμάτων Πελοποννήσου θα διατελή υπό τας αμέσους εντολάς του Γενικού Στρατηγείου Ελλάδος.
ΣΤ) Παρά τω Γενικώ Αρχηγείω Σωμάτων Πελοποννήσου θα υπάρχη αξιωματικός του συμμαχικού Στρατηγείου Μέσης Ανατολής.
Ζ) Αι λεπτομέρειαι δια την λοιπήν στρατιωτικήν διάρθρωσιν των δυνάμεων Πελοποννήσου θα απασχολήσουν το Γενικόν Αρχηγείον άμα τη συγκροτήσει του.
Η) Αι ομάδες ΕΣ ευρισκόμεναι εις περιοχήν ένθα εδρεύει ανώτερον αρχηγείον ΕΛΑΣ, θα υπάγονται στρατιωτικώς υπό το αρχηγείον τούτο.

Άρθρον 13
Α) Άμα τη εγκρίσει του παρόντος συμφωνητικού και προς πλήρη κατανόησιν και απόδειξιν αμοιβαίας συναγωνιστικής αδελφότητος ως προπαρασκευαστικού σταδίου oλoκληρoύvτoς συγχώνευoιν των συμβαλλομένων οργανώσεων, αι ομάδες του ΕΑΜ και αι ομάδες του ΕΛΑΣ και του ΕΣ θα κινούνται, θα δρουν και διάγουν από κοινού, υπό κoινήν διοίκησιν και επιμελητείαν.
Β) Προς τούτο δέον όπως τα ούτω πλαισιωμένα τμήματα εμφανισθούν εις ολόκληρον την περιοχήν νοτιοανατολικής Πελoπoννήσoυ και συγκεκριμένως εις τας περιοχάς Μεσσηνίας, Λακωνίας και Ν. Αρκαδίας.

Άρθρον 14
Α) Το παρόν συμφωνητικόν, εγκρινόμενον παρά των άνω συμβαλλομένων και των αντιστοίχων αυτών οργανώσεων, κυρoύμεvoν δε διά της υπογραφής των ως οριζομένων ως αντιπροσώπων, δέον όπως κοινοποιηθή:

Εις Γενικόν Στρατηγείον Ελλάδος
Εις Συμμαχικόν Στρατηγείον Μέσης Ανατολής
Εις αξιωματικούς και οπλίτας των συμβαλλομένων ομάδων και δημoσιευθή δια της εφημερίδος "Ελληνική Σάλπιγξ".

Οι συμβαλλόμενοι
Δια τον ΕΣ
Γιαννακόπουλος Αθανάσιος
Συνταγματάρχης
Νικολόπουλος Σταύρος
Λοχαγός

Δια το ΕΑΜ Ν.Δ. Πελoπoννήσoυ
Φράγκος Ιωάννης
Δια το Αρχηγείον ΕΛΑΣ
Ωρίων».

Κώστας Μπασακίδης

Συνεχίζοντας το αφιέρωμα στα στελέχη και στους αντάρτες του Δημοκρατικού Στρατού Πελοποννήσου, της ηρωικής ΙΙΙης Μεραρχίας του ΔΣΕ, θα ήταν μεγάλη παράλειψη να μη γίνει αναφορά στον πρωτοπόρο και ηρωικό κομμουνιστή αξιωματικό Κώστα Μπασακίδη.

Μία σημείωση.
Ο ΔΣΕ, σε αντίθεση με τον ΕΛΑΣ, στερήθηκε τις υπηρεσίες επαγγελματικών στρατιωτικών στελεχών. Αν και κατάφερε να αναδείξει μέσα από τη συνεχή πολεμική προσπάθεια λαογέννητα στρατιωτικά στελέχη με στρατιωτική ευθυκρισία όχι συνηθισμένη και ικανότητες σημαντικές, που αναδείχθηκαν σε ηγέτες μεγάλων μονάδων (π.χ Καραγιώργης, Γιώτης, Διαμαντής, Υψηλάντης, Κίσσαβος και άλλοι), η έλλειψη αυτή έγινε φανερή κυρίως στην τελευταία φάση του Εμφυλίου.

Λίγοι σχετικά αξιωματικοί κατάφεραν να φτάσουν στον ΔΣΕ και να αξιοποιηθούν ως επιτελάρχες ή διοικητές. Αξίζει να αναφέρουμε τον Στέφανο Παπαγιάννη, τον Γεράσιμο Μαλτέζο, τον Γιώργο Σαμαρίδη, τον Γιώργο Καλλιανέση και φυσικά τον Βασίλη Βενετσανόπουλο. Ένας από αυτούς τους λίγους επαγγελματίες στρατιωτικούς, ήταν και ο Κώστας Μπασακίδης, ο οποίος μετά το γνωστό σύμφωνο του Δυρραχίου τον Αύγουστο του 1943, πέρασε από τον ΕΣ στον ΕΛΑΣ και αναδείχθηκε σε ένα από τα σημαντικότερα στρατιωτικά στελέχη του στην Πελοπόννησο. Μέλος του ΚΚΕ από τον Απρίλιο του 1944. Έλαβε μέρος σχεδόν σε όλες τις μεγάλες μάχες που δόθηκαν από τον ΕΛΑΣ κατά την διάρκεια της Κατοχής στον Μοριά.

Ένα σύντομο βιογραφικό σημείωμά του από τον Αρίστο Καμαρινό:

ΚΩΣΤΑΣ ΜΠΑΣΑΚΙΔΗΣ



Γεννήθηκε στο χωριό Βρομόβρυση - Μεσσηνίας. Το 1940 τελείωσε τη Σχολή Ευελπίδων. Πολέμησε με ηρωισμό στην Αλβανία (1940-1941) ως ανθυπολοχαγός.

Από το Καλοκαίρι του 1943 υπηρέτησε στον ΕΛΑΣ, διοικητής λόχου, του 2ου Τάγματος, του 9ου Συντάγματος. Πήρε μέρος σε πολλές μάχες κατά των Γερμανοϊταλών κατακτητών και των συνεργατών τους (Καζάρμας, Ανδρούσας, Παραδεισίων, Μεσσήνης, Μελιγαλά, Βουρλιά, κ.ά.).

Με την έναρξη του Μονόπλευρου Εμφύλιου, το Μάρτη του 1945, αντιμετώπισε με αγωνιστική συνέπεια όχι μόνο το τρομοκρατικό όργιο του μεταβαρκιζιανού κράτους και του παρακράτους της μοναρχοφασιστικής Δεξιάς, που στράφηκε ιδιαίτερα κατά των μελών της οικογένειας του (δολοφόνησαν τους αδελφούς του Φάνη και Σπύρο), αλλά και τις παντοειδείς πιέσεις που γίνονταν από διάφορες κατευθύνσεις προς όλους τους ΕΛΑΣίτες μόνιμους αξιωματικούς του προπολεμικού στρατού, για να τους αποσπάσουν από τον τίμιο αγώνα που έκανε το ΕΑΜ και το ΚΚΕ για την αποτροπή του Εμφύλιου Πολέμου, στον οποίο οδηγούσαν τη χώρα μας οι Αγγλοαμερικανοί ιμπεριαλιστές. Ο γενναίος αυτός αξιωματικός τον ΕΛΑΣ, που εξέπληξε με την παλικαριά του και τη στρατιωτική τέχνη του εχθρούς και φίλους, έμεινε πιστός στο ΚΚΕ και στα ιδανικά του, εκπλήρωσε πάντοτε στο ακέραιο όλες τις αποστολές που του ανατέθηκαν.

Το Καλοκαίρι του 1946, η ΚΕ του ΚΚΕ ανάθεσε στον Κ. Μπασακίδη την αποστολή για την ανασυγκρότηση των κομματικών οργανώσεων Μεσσηνίας που είχαν διαλυθεί στη διάρκεια του Μονόπλευρου Εμφύλιου, αποστολή που συνοδευόταν με την αναπροσαρμογή της τακτικής της παθητικής αντίστασης και με την αντιμετώπιση των κυβερνητικών δυνάμεων με τον ένοπλο αγώνα, που είχε γίνει αναπόφευκτος. Ο Μπασακίδης ήταν ένας από τους λίγους πρωτοπόρους αγωνιστές που κατόρθωσαν να βάλουν τα θεμέλια της δημιουργίας τον Δημοκρατικού Στρατού στη Νοτιοανατολική Πελοπόννησο και σε συνέχεια στην κεντρική και βόρεια περιοχή της. Το Φλεβάρη του 1947, όταν ο Δημοκρατικός Στρατός άρχισε να εδραιώνεται στην Κεντρική και Βόρεια Πελοπόννησο, ο Κ. Μπασακίδης ανέλαβε στρατιωτικός διοικητής του Αρχηγείου Πελοποννήσου (Πολιτικός ο Βαγγέλης Ρογκάκος και Καπετάνιος ο Λυκούργος Γιαννούκος). Αργότερα ο Μπασακίδης ανέλαβε διοικητής του Αρχηγείου Αχαΐας - Ηλείας και όταν συγκροτήθηκε η 3η Μεραρχία του Δημοκρατικού Στρατού διεύθυνε το Ιο Γραφείο επιχειρήσεων της Μεραρχίας.

Στις 13 Μάρτη 1949, στη διάρκεια μιας σκληρής μάχης μεταξύ τμήματος του Δημοκρατικού Στρατού Πελοποννήσου και ισχυρής δύναμης του κυβερνητικού στρατού, της 9ης Μεραρχίας του, στο ύψωμα «Αρακοβούνι» της Βόρειας Αρκαδίας, έπεσε μαχόμενος ηρωικά, όταν είχαν εξαντληθεί και οι σφαίρες του πιστολιού του.


απο karhergr

10.08.1944 - Έφοδος στο οχυρό Βουρλιά.

Βόρεια της Σπάρτης, σε απόσταση μόλις 11 χιλιομέτρων και πάνω στην κεντρική αρτηρία προς την Τρίπολη, βρίσκεται η αρχαία Σελλασία. Μερικές εκατοντάδες μέτρα δυτικά της Σελλασίας, βρίσκεται ο οικισμός του Βουρλιά, στον οποίο οι Γερμανοί ήδη από το καλοκαίρι του 1943 είχαν εγκαταστήσει μια ισχυρή στρατιωτική βάση. Οι λόγοι που επιλέχθηκε ο Βουρλιάς ήταν καθαρά στρατιωτικοί. Η περιοχή ήταν ιδιαίτερα καλή, αφού ήταν ένα κανονικό φυσικό οχυρό, με εξαιρετική ακουστική και απρόσκοπτη θέα. Κοντά σε μεγάλο αστικό κέντρο και κόμβος για τη συγκοινωνία των χωριών του Ταΰγετου και του Πάρνωνα.

Τον Αύγουστο του 1944, η αποχώρηση των Γερμανών ήταν προβλεπόμενη πια από όλους. Ο Γιάννης Μιχαλόπουλος ή Ωρίων, καπετάνιος της 9ης Ταξιαρχίας, αναζητούσε, μαζί με τον επιτελάρχη της, το λοχαγό Σταύρο Νικολόπουλο, τρόπους για την αναπλήρωση των πυρομαχικών των ανταρτών, κυρίως για τα μικρά αυτόματα. Προβλεπόταν σύντομη αποχώρηση των κατακτητών και νέες συγκρούσεις μαζί τους αλλά και με τα Τάγματα Ασφαλείας.

Γράφει ο ιστορικός Παντελής Μούτουλας:

Η ηγεσία της 9ης αποφάσισε να πραγματοποιήσει επιχειρήσεις για την εξασφάλιση οπλισμού, δευτερευόντως δε για να δοκιμάσει την αμυντική ετοιμότητα του εχθρού και να βελτιώσει τη δική της επιθετική ικανότητα. Ύστερα από πολλές προτάσεις, επέλεξαν ως στόχο τη βάση του Βουρλιά, επειδή διέθετε πολλά όπλα, υλικό και πυρομαχικά, είχε καίρια σημασία για τον εχθρό και η καταστροφή της θα δυσχέραινε τις κινήσεις του και, καθώς έκριναν, φυλασσόταν ανεπαρκώς.

Στην επόμενη συνάντηση τους, αρχές Αυγούστου στα Τσίντζινα, ο Άρης επικύρωσε τη σκοπιμότητα του χτυπήματος, σε σύσκεψη που συγκάλεσε, με τα επιτελεία της 9ης Ταξιαρχίας και του 8ου Συντάγματος και άλλους αξιωματικούς, καταρτίστηκε το σχέδιο της επιχείρησης.

Το 3/8 Τάγμα με διοικητή τον Παντελή Σταθάκη και καπετάνιο τον Γιάννη Μακρή ή Μακρήγιαννη θα ενέδρευε νότια του Βουρλιά, στα υψώματα του χωριού Βουτιάνοι, για να επιτηρεί το δρόμο από τη Σπάρτη, από όπου υπολογίστηκε ότι θα έρχονταν γερμανικές ενισχύσεις. Το 2/8 Τάγμα, με διοικητή τον Γιώργο Αρετάκη ή Σφακιανό και καπετάνιο τον Γιώργο Ατζακλή, θα εφορμούσε από βορειοανατολικά με κύριο στόχο το διοικητήριο και δευτερεύοντα στόχο τη μία αποθήκη πυρομαχικών.

Ταυτόχρονα μια διμοιρία του, μαζί με μια διμοιρία του Λόχου Διοικήσεως του 8ου θα ενέδρευαν στο Λογγάκι, ενώ ένας λόχος του 9ου Συντάγματος που βρισκόταν στη διάθεση της 9ης, θα ενέδρευε στο Μονοδέντρι, για να αποκόψουν εχθρικές ενισχύσεις από την Τρίπολη. Από το 1/8 Τάγμα, με διοικητή το λοχαγό Κώστα Παπαδάκο ή Βοριά και καπετάνιο τον Παρασκευά Λεβεντάκη, ο 1ος Λόχος υπό τον Γιώργο Κονταλώνη και ο 2ος Μηχανημάτων υπό τον Θόδωρο Πρεκεζέ θα εφορμούσαν από δυτικά, από την Κονιδίτσα, με στόχο τις αποθήκες πυρομαχικών, ενώ ο 2ος Λόχος υπό τον Γιάννη Σαρρή ή Σαρήγιαννη θα επιτηρούσε τον δευτερεύοντα δρόμο από τη Σπάρτη μέσω Καραβά.

Ιδιαίτερη επισήμανση έγινε στην έγκαιρη και γρήγορη κοπή των συρματοπλεγμάτων, ώστε να πετύχει ο αιφνιδιασμός, καθώς και στην αποφυγή του παραμικρού θορύβου, δεδομένης της υψηλής ακουστικής του τόπου.

Οι αντάρτες περπάτησαν ξυπόλυτοι τα τελευταία τρία χιλιόμετρα προς το χωριό, αλλά λίγο πριν από την έναρξη της επίθεσης, περίπου στις 4:00 το πρωί της 10ης Αυγούστου 1944, οι αρβύλες ενός αντάρτη προσέκρουσαν σε πέτρα. Ο αιφνιδιασμός απέτυχε. Η γερμανική φρουρά έριξε φωτοβολίδες και πυρά προς όλες τις κατευθύνσεις. Παρ' όλα αυτά, η επίθεση εξαπολύθηκε, όπως είχε προβλεφτεί. Οι θέσεις των επιτιθέμενων πλησίαζαν προς τους αντικειμενικούς στόχους, αλλά, καθώς ήσαν υποχρεωμένοι να απαντούν με πυκνά πυρά, τα πυρομαχικά τους κόντευαν να σωθούν.

Ο αντιστασιακός εκπαιδευτικός Βασίλης Γεωργακούλιας, που πήρε μέρος στη μάχη από τις τάξεις του 1/8 Τάγματος, περιγράφει:

«Ο δικός μας ο στόχος ήταν η αποθήκη των πυρομαχικών. Ο διμοιρίτης μας Πανούσης, ο γιγαντόσωμος αυτός αντάρτης με τη βροντερή φωνή και τ' ατσάλινα μπράτσα, είχε εξοντώσει με το δικό του τρόπο τον πρώτο φρουρό και είχε ανοίξει ρήγμα στην αντίσταση των Γερμανών, που ωστόσο αμύνονταν λυσσαλέα και πεισματικά. Ξέρανε καλά, πριν φέξει, τα όπλα που κρατούσανε, θα ήταν δικά μας και κείνοι θα κείτονταν χάμου, στο χώμα. Όμως τα βόλια λιγόστευαν. Ήταν η τελευταία γεμιστήρα, που έδινα στον οπλοβολιτή Γιώργο Λάσκαρη κι ο Κονταλώνης, ο έμπειρος αυτός καπετάνιος, που έβαλλε ακατάπαυστα λίγα μέτρα αριστερά μας, σε τούτη την κρίσιμη στιγμή φωνάζει:

"Πανούση, τι καρτερείς;".

Κι ο Πανούσης, αυτός ο αλησμόνητος ήρωας, θέλοντας να μας ανάψει το φιλότιμο, αρχίζει να βρυχάται, σαν λιοντάρι που σπάζει το κλουβί του και πετιέται τρομερό και λυσσασμένο:

"Τι λουφάζετε, ρε! Την πήρε πρώτος ο Αστραπόγιαννης την αποθήκη".


Ο ηρωικός μαχητής του ΕΛΑΣ Πελοποννήσου και της ΙΙΙης Μεραρχίας του ΔΣΕ Νίκος Πανούσης.

Δεν μου είναι δυνατό να περιγράψω αυτές τις στιγμές. Σκηνές αλλοφροσύνης με ουρλιαχτά. Σκηνές πάθους και εκδίκησης.
Τυφώνας, που έπεφτε πάνω στα οχυρά τους. Νύχτα που την έτρεμε στ' αλήθεια ο λογισμός.
Και ήρθαμε μούτρα με μούτρα με τους εχθρούς. Τα μυδράλιά τους σίγησαν. Αναβρασμός κι αντάρα.
Άλλοι πετούσαν τα όπλα και σήκωναν τα χέρια. Άλλοι σωριάζονταν, σωστά ράκη ανθρώπινα, αποκαμωμένοι.
Κι άλλοι έτρεχαν μέσα στο σύθαμπο να πάνε, πού; Δεν άντεξαν. Σπάσανε. Την αποθήκη την πατήσαμε».

Η άλλη αποθήκη κυριεύτηκε από τους ανταρτοεπονίτες της 3ης Διμοιρίας του 1/2 Λόχου υπό τον Πέτρο Μπακομιχάλη.
Η επιτυχία που σημείωσε το νεανικό αυτό τμήμα είχε αναπάντεχα αποτελέσματα.

«Έσπασαν τα κιβώτια με τα όπλα και τα πυρομαχικά, άφησαν τα παλιά τους όπλα, αρματώθηκαν με γερμανικά αυτόματα,
χειροβομβίδες και άφθονα πυρομαχικά, φόρεσαν μπότες, πετώντας τα παλιά φθαρμένα παπούτσια τους και αντί να οργανώσουν, όπως είχαν διαταγή, θέσεις άμυνας και να διευκολύνουν την μετακίνηση των αλόγων και την φόρτωση των όπλων [...]
υπακούοντας στην φωνή κάποιου ανταρτοεπονίτη που είπε

"εμπρός συναγωνιστές, να πιάσωμε τον Γερμανό διοικητή",

όρμησαν προς το διοικητήριο, που ήταν στην πλατεία, στο κέντρο του χωριού [...] κύκλωσαν το γερμανικό διοικητήριο,
και εκεί που άλλες φορές, θα έριχναν 3 με 4 σφαίρες, κάνοντας οικονομία στα πυρομαχικά τους, τώρα έριχναν με τα αυτόματα τους τέσσερις και πέντε δεσμίδες, έριχναν χειροβομβίδες, εκεί που άλλοτε, δεν θα έριχναν καμιά, διότι είχαν πάρει πολλές, πάρα πολλές από τους Γερμανούς».

Στις 6 το πρωί έφταναν τα πρώτα αυτοκίνητα με τις γερμανικές ενισχύσεις έξω από τους Βουτιάνους .Το 3/8 τάγμα είχε τοποθετήσει νάρκες στο δρόμο και ανατινάχτηκαν τα 2 πρώτα γερμανικά αυτοκίνητα.Τελικά οι γερμανικές ενισχύσεις δεν κατόρθωσαν να περάσουν στον Βουρλιά, αφού καθηλώθηκαν και έτσι ολοκληρώθηκε απρόσκοπτα η αποχώρηση των δυνάμεων του ΕΛΑΣ από τον Βουρλιά.


Άντρες του ΕΛΑΣ Λακωνίας που έλαβαν μέρος στη μάχη του Βουρλιά.

Οι απώλειες των Γερμανών πολλές. 26 νεκροί (αθροιστικά στον Βουρλιά και στους Βουτιάνους) και δεκάδες τραυματίες. Ο ΕΛΑΣ είχε οκτώ νεκρούς αντάρτες στον Βουρλιά και δεκαέξι τραυματίες. Στους Βουτιάνους δεν είχε καμία απώλεια. Πολλά ήσαν τα λάφυρα. Οι εαμικές πηγές αναφέρουν υλικό ίσο με 150 φορτώματα σε ζώα, 38 μουλάρια και είκοσι άλογα.



από : karhergr